Jarek Nelkowski – nałogowiec literacki

„Polacy, po latach kłamstwa, przeinaczania prawdy, mistyfikowania, po latach politycznego ścigania ludzi za głoszenie prawdy nie chcą być już oszukiwani. W swej odzyskanej wolnej ojczyźnie chcą słyszeć prawdę i nic w tym dziwnego. Chcą słyszeć prawdę od polityków i prawdę od historyków. Chcą zrozumieć świat, w którym żyją i chcą wiedzieć, komu  i za co stawiają pomniki”.

Niezmiernie ucieszył  mnie fakt iż Pan Dariusz Baliszewski, jeden z moich ulubionych  historyków i propagatorów naszej historii najnowszej (znany z kultowych  programów telewizyjnych „Rewizja nadzwyczajna”, „Świadkowie”, radiowych audycji, publikacji książkowych czy artykułów pojawiających się min. w gazetach „Wprost” czy „Newsweek”) nie kazał nam zbyt długo czekać na swoją kolejną książkę. Po raz drugi więc  (wcześniej ukazała się pozycja „Wojna, tajemnica, miłość”) mamy okazje zapoznać się  z wynikami jego wieloletniej pracy badawczej, podczas której z niezłomnym uporem, bezkompromisowością  oraz zaangażowaniem, tropi sekrety i tajemnice naszych dziejów, odgrzebując zapomniane fakty, docierając do nieznanych dokumentów, zeznań świadków czy fragmentów życiorysów (nie zawsze chwalebnych), które znane, niekiedy, niemal spichrzowe, postacie polskiej  historii, skrzętnie, starały się ukryć.

To rozdziały dziejów, które dotyczą najtrudniejszych   i najboleśniejszych kart naszego państwa i narodu, pełnych skomplikowanych, politycznych  meandrów, wywiadowczych gier, dezinformacji, manipulacji, kontrowersyjnych decyzji czy wydarzeń, które do dziś osnute są mgłą tajemnicy i  zmową milczenia. Również ludzi,  których działalność  wciąż wzbudza liczne wątpliwości i kontrowersje, przyprawiając historyków o prawdziwy ból głowy. 

 Lektura  jest niejako kontynuacją poprzedniej w/w pozycji,  zarówno jeśli chodzi o język, formę jak i  podejmowaną  problematykę. Oprócz bardzo ciekawego wstępu,  składa się z  kilku, pogrupowanych tematyczne rozdziałów, których treści odnoszą się  do zawartych w tytule haseł: agenci, zdrajcy, bohaterowie

Będzie to więc  opowieść zarówno o wielkim, ofiarnym  i bezprzykładnym bohaterstwie jak i  zwykłej, podłej zdradzie, o niezłomność,  odwadze ale i  ludzkich słabościach, wybujałych ambicjach czy  zwykłej chciwości.

Po raz kolejny powrócą więc znane postacie XX wieku ( Józef Piłsudski, Antoni Chruściel, słynny „Monter”, Jan Rodowicz „Anoda”, gen. Franciszek Kleeberg…), bohaterowie,  którzy nadal czekają na swoje, właściwe dokonaniom, miejsce w panteonie (gen. Józef Olszyna –Wilczyński, płk. Łukasz Ciepliński , Elżbieta Zawacka „Zo”, Emilia Malessa „Marcysia”…) oraz ci, których rola była dość  dwuznaczna jak: gen. Juliusz Rómmel czy  premier Leon Kozłowski.

Pochylimy się po raz drugi (tym razem w sposób  zacznie rozszerzony) nad sprawą „Muszkieterów”, najbardziej tajemniczej, polskiej organizacji konspiracyjnej oraz osobą jej twórcy kpt. Stefana Witkowskiego. 

Dotkniemy spraw trudnych, które nadal, mimo upływu dziesięcioleci,  budzą liczne kontrowersje oraz  skraje emocje a wciąż pojawiające się dokumenty i świadectwa, pozwalają historykom  analizować i wyjaśniać je na nowo: Kampania Wrześniowa, Powstanie Warszawskie, losy marszałka Rydza Śmigłego, pakt Ribbentrop-Mołotow, sprawa katyńska, czy zagadka zaginięcia Raoula Wallenberga. 

Dariusz Baliszewski, i ta lektura jest tego najlepszym przykładem, niestrudzenie zapełnia białe plamy naszej historii, stawia, czasem bardzo niewygodne, pytania czy hipotezy. Ma przy tym naprawdę dobre pióro i warsztat co, oczywiście, bardzo pozytywnie wpływa na odbiór lektury. 

„Agenci, zdrajcy, bohaterowie” jest więc  pozycją, która  zdecydowanie warta jest polecenia i bliższego poznania.

„Była osada, byli mieszkańcy, zostały zgliszcza i pustka. Nawet nazwa miała być wymazana z ludzkiej pamięci i wszystkich dokumentów.
Ale czy rzeczywiście nikt tam nie pozostał? Myli się ten, kto tak myśli. Został szczupły jasnowłosy chłopak. Zaledwie dziesięć wiosen liczący. Sam i z ogromną traumą”.

 Trzymam właśnie w swoich rękach  bardzo interesującą, historyczną powieść, Franciszka  Szczęsnego, zatytułowaną „Ostatni szaman Pomorza”,  której fabuła   przenosi nas  na  dawne tereny  dzisiejszego Pomorza w skomplikowany i burzliwy  okres przełomu XIII i XIV wieku. Przenosi nas  do niewielkiej, skrytej wśród jezior i lasów słowiańskiej osady (zwanej Siedem Jezior), której mieszkańcy,  mimo formalnego zwierzchnictwa Zakonu Najświętszej Maryi Panny (popularnie nazywanych Krzyżakami) nadal nieskrępowanie  kultywują, odwieczne, pogańskie obrzędy i tradycje. Tam też poznajemy głównego bohatera opowieści,   dziewięcioletniego, wówczas, Obisława, najmłodszego syn sołtysa Drewki, którego dramatyczne i niestety naznaczone straszliwą trauma losy (ścisłe sprzęgnięte z tym regionem oraz rozgrywającymi się w  epoce, ważnymi, wydarzeniami)  będziemy mieli okazje obserwować.

Oczami chłopca, młodzieńca a później i dojrzałego mężczyzny  spojrzymy  na toczące się historyczne procesy, poznamy ich kontekst  oraz dowiemy się jak całość wygląda  z punktu widzenia jednostki,  wyrwanej nagle z swojego kulturowego, społecznego  i religijnego kręgu.  Z oczywistych powodów  nie chcę tu zdradzać bliższych szczegółów  dotyczących fabuły i akcji  bo naprawdę warto by czytelnik odkrył je samemu.

Książka Franciszka  Szczęsnego sięga jednak znacznie głębiej, poza ukazanie tragedii  (oczywiście, wstrząsającej i  bolesnej) poszczególnej  jednostki w starciu z  bezlitosnym kołem historii, które raz wprawione w ruch, trudne jest do zatrzymania.

 Jest to bowiem opowieść o końcu pewnej epoki, która wraz z podbojem  Pomorza Gdańskiego  przez niemieckich krzyżowców została gwałtownie przerwana. O zdarzeniu pogańskiej przeszłości  oraz utrwalonego sposobu  życia z bezwzględnym, wojującym  i ekspansywnym chrześcijaństwem,  które swoją  misję ewangelizacyjną prowadzi głównie za pomocą ognia i miecza. Owa rywalizacja obu tych religii  oraz  towarzyszące temu zjawiska  są, oprócz losów głównego bohatera i jego rodziny, jedną z podstawowych osi toczących się zdarzeń.

To pełna emocji opowieść o przenikaniu się dwóch światów, dwóch sposobów postrzegania rzeczywistości, dwóch sposobowa na życie i dwóch światopoglądów. O gwałtownie przerwanym dzieciństwie, szybkim, brutalnym dorastaniu, konfrontacji z nową i obcą  rzeczywistością zakonnego państwa. Ale również o przemijaniu,  nadziei oraz ponadczasowych wartościach, które nadają sens naszemu życiu.

 Jak przystało na  dobrą powieść historyczną, prawdziwe fakty (od razu rzuca się w oczy  wszechstronna wiedza i merytoryczne przygotowanie pisarza) mieszają się  z literacką fikcją oraz wyobrażeniem autora, bardzo sugestywnym, dotyczącym owych czasów.  Na uwagę zasługuje znakomicie oddany, wielobarwny, działający na wyobraźnie klimat epoki oraz  sceneria i charakterystyczne  realia  średniowiecza. Szczególne wyróżniłbym bogactwo  warstwy opisowej, zwłaszcza w odniesieniu do wspaniałej przyrody i niezwykłych miejsc, występujących w powieści, która  może stać się przykładem dla innych ludzi pióra.

Bardzo interesującym akcentem są również przykłady (często już zapomnianych) dawnych obrzędów, rytuałów, wierzeń, przesądów czy zanikającej dziś już sztuki ziołoleczniczej.

 Reasumując. „Ostatni szaman Pomorza” Franciszka  Szczęsnego to przykład naprawdę dobrej, polskiej, powieści historycznej. Polecam.

Ta książka nami wstrząśnie. Wstrząśnie i zmusi do refleksji, ale myślę sobie że tak właśnie powinno być…

Francuz Hervé Ghesquière, który przeszło 20 lat temu  był korespondentem wojennym w ogarniętej konfliktem zbrojnym byłej Jugosławii, po latach powraca, by na własne oczy przekonać się jak dziś wygląda ten region i czy straszne, wojenne, doświadczenia  spowodowały że  zwaśnione  i zaangażowane  w tamte wydarzenia narody (Serbowie, Chorwaci i Muzułmanie – zwani Bośniakami, na mocy traktatu pokojowego, żyjące razem w Bośni i Hercegowinie) wyciągnęły z  tych straszliwych lat naukę na przyszłość.

To na wpół reporterska i na wpół sentymentalna podróż do miejsc po których przetoczył się okrutny walec historii,  na zawsze odciskając na nich swoje piętno.  Podróżując od miasta do miasta, napotykając znanych mu sprzed lat ludzi  oraz  poznając nowych (ze wszystkich zamieszkujących tu nacji)  kreśli obraz współczesnego państwa, które, niestety,  tak naprawdę nigdy nie wyzwoliło się z jarzma bałkańskiej wojny.  Która tkwi w nich na tyle głęboko iż skutecznie hamuje wszelkie próby zbudowania nowego,  wielokulturowego i wielonarodowego społeczeństwa. Niezdolnego i chyba nie zainteresowanego (przynamniej nie widać tego po elitach władzy) żadnym   kompromisowym czy  kompleksowym  rozwiązaniem, istniejących problemów.

To obraz  narodów,  które tak naprawdę żyją obok siebie, nie mają wspólnej wizji przyszłości (ani nadziei na taką)  nie asymilują się ze sobą, nie tworzą żadnej wspólnoty  czy płaszczyzny porozumienia, praktykując, często, swoistą formę apartheidu: osobne dzielnice, osobne szkoły i system oświaty, osobne sklepy, kawiarnie i restauracje, całkowita negacja związków mieszanych itd. Nie łączą się na bazie, wspólnej przecież  (mimo ostatnich tragicznych wydarzeń),  wielowiekowej historii, tradycji czy  regionalnej kultury.  Jedyne co, tak naprawdę, jest  dla nich wspólne  to wojna, a ta, nie jest, naturalnie,  elementem  na którym łatwo  jest zbudować coś pozytywnego…

Porozumienie z Dayton, wynegocjowane w listopadzie 1995 zakończyło wprawdzie  krwawą  wojnę w byłej Jugosławii,  ale  nie przyczyniło się,  w żądnym razie, do rozwiązania kłopotów tej części Europy.

Towarzysząc autorowi w jego dziennikarskiej wędrówce,  trudno oprzeć się wrażeniu  iż wszystko  tutaj jest tymczasowe, przejściowe a decydujące rozstrzygnięcia  są jedynie przesunięte w czasie. Wizja kolejnego konfliktu (nie ukrywają tego liczni rozmówcy naszego bohatera) niemal namacalnie wisi  gdzieś w powietrzu. A będzie to konflikt zdecydowanie straszniejszy, gdyż wszystkie strony, pomne ostatnich doświadczeń, znacznie lepiej się do niego przygotują.

Świadczy o tym niesłabnące  poparcie dla partii i organizacji jawnie nacjonalistycznych i populistycznych, zwłaszcza w Serbii,  których retoryka nadal przemawia do odbiorców oraz wzrost zainteresowania lokalnej społeczności muzułmańskiej (dotychczas bardzo umiarkowanej) islamskim radykalizmem, będącym pokłosiem obecności licznych arabskich mudżahedinów,  wspomagających w czasie konfliktu swoich, religijnych, pobratymców. Po raz kolejny więc w „bałkańskim kotle” zaczyna tlić się beczka prochu…

„Możliwe że będzie nowa wojna. Bałkany są beczką prochu a Muzułmanie czują się bardziej tureccy niż Turcy. Myślę o zdaniu mówiącym  o zagrożeniu  i wyobrażam sobie  że każdego dnia tych dwóch czetników wraz z grupą kolegów  snuje w tym zadymionym biurze wojenne opowieści”.

Opowieść o współczesnej Bośni jest również osobną opowieścią o miastach, miasteczkach i wsiach z których niemal każde ma swoją smutną, traumatyczna przeszłość oraz ludziach,  którzy  z pamięci o ofiarach i walki o odnalezienie ciał pomordowanych, uczynili sens swojego życia.

Wymienione w tytule Sarajewo  jest oczywiście symbolem,  który zna cały świat (Hervé Ghesquière opisuje bardzo sugestywnie jego skomplikowaną losy)  lecz do mnie najbardziej przemówiły  historię dwóch innych miejsc:  Srebrenicy  w której serbskie oddziały gen.Ratko Mladića dokonały największego po  II wojny światowej, masowego ludobójstwa (przy biernej postawie holenderskich żołnierz ONZ) na około ośmiu tysiącach muzułmańskich mężczyźni i  chłopców oraz Mostaru, niemal, po połowie podzielonego przez społeczność chorwacką i bośniacką. Obydwa te miasta są dziś odbiciem swoich czasów.

Czasów w których współczesna Bośnia i Hercegowina,  kraj trzech narodów i trzech religii, zastygła w zupełnym marazmie, bierności politycznej, skostniałych układach i zależnościach, pogłębiających się trudnościach gospodarczych i ekonomicznych, baraku perspektyw dla młodych (coraz częściej wiążą oni swoją przyszłość z emigracją – i mówią o tym jawnie) i jedynie pozorowanych działaniach wyrażające chęć zbliżenia z Unią Europejską (lokalni politycy nie palą się do tego, gdyż zdają sobie   sprawę iż zmiana władzy, która musiałaby nastąpić, w obliczu nowych wyzwań,  mogłaby spowodować pociągniecie ich do odpowiedzialność za dotychczasowy okres sprawowania rządów oraz dawne grzechy).

Niestety, nie jest to dobra wróżba i prognostyk na przyszłość…

„Sarajewo. Rany są zbyt głębokie” to bez wątpienia jedna z najlepszych reporterskich publikacji z jaką miałem okazje zapoznać się w ostatnich latach. I nie chodzi tu o walory literackie czy bardzo emocjonalny język, którym posługuje się dziennikarz (choć nie można mu niczego zarzucić) lecz o wagę  i prawdę przekazu. A ta jest, po prostu, przygniatająca.

 Naprawdę polecam.

 „Dziś każdy arystokrata jest tyranem, każdy rycerz- bandytą, a jedyne, czemu można ufać to ostrze zdrajcy”.

Czasami w natłoku poważnej literatury faktu, która niekiedy przetłacza nas podejmowaną problematyką ( bardzo trudną i bolesną), która szarpie i porusza naszymi  emocjami, mamy ochotę oderwać się na chwile i  popuścić wodze swojej wyobraźni. Pozwolić naszym zmysłom, choć na chwilę,   poszybować z dala od rzeczywistości i zagłębić się w fascynujący świat wielkiej magii, bohaterskich herosów, szalonych władców,  okrutnych wiedźm,  tajemniczych istot i niespotykanych zjawisk.

Jeśli przy okazji  będzie to coś naprawdę dobrze napisanego, klimatycznego,  z wciągającą fabułą,  interesującą intrygą i dynamiczna akcją,  która potrafi nas zaskoczyć,  to tym lepiej dla nas.

Jedyną z takich właśnie pozycji jest powieść fantasty Sebastiena de Castellego, zatytułowana „Ostrze zdrajcy”. Przenosi nas  w mityczną krainę, (przypominająca trochę nasze, późne średniowiecze czy początek renesansu)  w której, po zamordowaniu króla, żołnierze jego elitarnej gwardii, zwani Wielkimi Płaszczami  (Falcio val Mond i jego towarzysze Kest i Brasti) wierni złożonej obietnicy, wykonują ostatnią zleconą przez umierającego monarchę misję, czekając na okazję do zemsty i odzyskania dawnej pozycji.

Wyzwanie z którym będą musieli się zmierzyć (trafi się, przy okazji, również, kilka innych)  i któremu będą musieli sprostać  nasi bohaterowie, stanie się główną osią opowieści,  tworzącą barwną historie o honorze, przywiązaniu, poświęceniu, oraz  dziwnie splatających się ludzkich losach. O  zawiłościach ludzkich charakterów, wielkich i małych namiętnościach, tęsknotach, dylematach, oraz odpowiedzialności jaką niesie za sobą władza, w każdej postaci. Również o przeszłości, z której czasami nie sposób się wyzwolić i trudnych decyzjach, które niezależnie od konsekwencji, po prostu trzeba podjąć…

Wraz z rozwojem fabuły, wychodzą na jaw, coraz to nowe informacje dotyczące postaci oraz  ich wcześniejszych losów, które w sposób istotny wpływają na odbiór ich literackich kreacji oraz zrozumienie motywów, którymi kierują się podejmując swoje wybory.

Nie zabraknie, przy tym, oczywiście, spisków, tajemnic i zakulisowych działań oraz  znakomicie oddanych scen walki, zarówno w wersji typowych pojedynków jak i bardziej rozbudowanych. starć zbrojnych. To, bez wątpienia,  jeden z ważniejszych atutów, prezentowanej tutaj lektury.

Wszystkie te elementy   składają się na naprawdę dobrze napisaną (płynnie prowadzona narracja zaś mocne i mroczne akcenty, łagodzone  humorem słownym) barwną, rozbudowaną i prawdziwie epicką opowieść, która wciąga nas bez reszty, trzymając za przysłowiowe gardło, niemal od pierwszej do ostatniej strony.

Z tych oto względów „Ostrze zdrajcy” Sebastiena de Castellego zasługuje na naszą wyjątkową uwagę, zaś samo nazwisko autora warte jest zapamiętania. Szczególne iż, jak słyszymy, mają się już wkrótce ukazać kolejne tomy  powieści. Polecam.

Ściana wschodnia od zawsze zajmowała w polityce Rzeczypospolitej  (z oczywistych racji geopolitycznych, historycznych  oraz szeroko rozumianej  polskiej racji stanu)  miejsce szczególne. Ostatnie  napięcia na linii Unia Europejska- Rosja (czy Polska –Rosja)  oraz wydarzenia, których byliśmy świadka na kijowskim Majdanie, Krymie czy w  Donbasie, pokazały jak nadal ważny jest  to dla nas ten obszar. O ile jednak przeciętny Polak dysponuje jakąś  wiedzą (mniejszą lub większą) dotyczącą  Wspólnoty Niepodległych Państw, Władymira Putina, czy Ukrainy,  wraz z wyrobionym, własnym zdaniem, dotyczącym obu tych państw, to o graniczącej z nami Białorusi (pomijając osobę jej  niesławnego prezydenta  Aleksandra Łukaszenki) nie wiemy prawie nic. Izolacyjny, niechętny Zachodowi, ustrój i forma sprawowanej władzy, która nie pozwala na  otwarcie na światowe  czy europejskie wartości (nie wspominając już o nieskrępowanym ruchu turystycznym) powoduje iż kraj  ten jest nadal białą plamą na europejskiej mapie.

Okazją, by dowiedzieć się o nim trochę więcej, a już szczególnie  o jego skomplikowanej i brutalnej codzienności, stwarza nam znakomita publikacja Ośrodka Karta,  zatytułowana „Białoruska ruletka” pióra polityka i działacza społecznego, Andreja Sannikau.

To lektura ważna (i myślę, bardzo  potrzebna)  z wielu, różnych  powodów. Spoglądając na współczesne białoruskie państwo  można doznać swoistego  deja vu, gdyż jest to obraz ( pomijając formalne niuanse i narodowe różnice),  który doskonale znamy z naszej własnej, bolesnej przeszłości, nadal obecnej w  naszym życiu  politycznym, gospodarczym i społecznym.   I być może właśnie dlatego, nasz stosunek  do białoruskiej opozycji, organizacji pozarządowych i ich pro-demokratycznych dążeń powinno być zdecydowanie  lepiej rozumiane  i bardziej słyszalne. Władza dyktatorska nie jest, bowiem, wieczna (przykłady  można by tu mnożyć)  a zastąpienie jej w przyszłości przez polityczne elity  przychylne Polsce  i wdzięczne za pomoc okazaną w godzinach próby,  byłoby z pewnością zjawiskiem bardzo pożądanym, które  zaprocentowało by w przyszłości.  Niestety, obserwując przedstawicieli naszej władzy widać, gołym okiem, iż brak im długofalowych  wizji naszych stosunków a ostatnie puszczanie, przysłowiowego „oka” do prezydenta Łukaszenki  oraz  sugestie  ograniczenia czy wręcz zamknięcia  niezależnej  stacji Biełsat TV,  wołają dosłownie  o „pomstę do nieba”.

 Prezentowana  tu publikacja jest wstrząsającą relacją Andreja Sannikau,  opozycyjnego kandydata w wyborach prezydenckich, 2010 roku,  który zgodę na udział wyborach ( a tym samym  rzucenie wyzwania panującym układom) przypłacił  aresztowaniem, pobiciem, wyrokiem sadowym (za rzekomą organizacje zamieszek)  oraz pięcioletnią gehenną  w koloniach karnych o zaostrzonym rygorze. Publikacja, o dziwo, nie jest jednak zapisem jego osobistej czy rodzinnej tragedii.  O tym co   widział i czego doświadczył na własnej skórze w  więziennych katowniach nie opowiada zbyt wiele, a jeśli nawet,  to opisy  te są bardzo oszczędne i fragmentaryczne.

To bardziej opowieść o  tym co jest dla naszego bohatera najważniejsze. O  współczesnej  Białorusi,  państwie totalitarnym, policyjnym, o stłamszonym i zmanipulowanym (na rożne,  propagandowe i ekonomiczne  sposoby) społeczeństwie oraz słabej, choć dzielnej i ofiarnej opozycji, z trudem dobijającej się  o demokratyczne standardy i poszanowanie prawa. O Białorusi rożnych barw i rożnych prędkości, w której poparcie  dla istniejącego reżimu  jest gwarantem, pozornie, spokojnej, stabilnej egzystencji oraz  zawodowej kariery. Białorusi prezydenta Aleksandra  Łukaszenki „ostatniego dyktatora Europy”, który towarzyszy nam przez całość  lektury (w  sposób bezpośredni i pośredni) niczym złowrogi cień rozpościerając się  na większością zawartych  w niej treści. Nie chce tu zdradzać zbyt dużo by nie psuć czytelnikowi możliwości obcowania z lekturą, bo naprawdę warto…

 „Białoruska ruletka” Andreja Sannikau nie jest książką historyczną, w dosłownym rozumieniu tego słowa, lecz raczej osobistym zapisem wydarzeń, przybliżającym nam obraz i problematykę współczesnego białoruskiego państwa, którego sąsiedztwo, chcemy tego czy nie, ma wpływ na nasze bezpieczeństwo, zarówno dziś jak i zapewne w przyszłości.

„Wnikliwe dossier FSB i celne spostrzeżenia, w tym nowatorskie pokazanie kilkusetletniej pozaprawnej i antydemokratycznej  tradycji rosyjskich służb specjalnych powodują, iż autor tej ważnej pozycji może mieć problemy z uzyskaniem wizy naszego wschodniego sąsiada”.

 Podczas moich, dość licznych, historyczno-literackich wędrówek spotkałem się już kilkakrotnie  z tezą iż bez  Federalnej Służby Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej i jej bardzo  szczególnego  statusu, pozycja i obraz współczesnej Rosji  byłyby zupełnie inne. Zagłębiając  się więc, od czasu do czasu (na różnych, zresztą, płaszczyznach) w tematykę związaną z naszym wschodnim sąsiadem, zarówno w wymiarze  historycznym jak i  tym, jak najbardziej, współczesnym (trudno jej uniknąć  w obliczu  wydarzeń rozgrywających się na Krymie, kijowskim Majdanie, wojny w Donbasie czy wcześniejszych konfliktach w Czeczeni i Gruzji) owo stwierdzenie, coraz częściej, wydaje mi się prawdziwe.

Doskonałą publikacją, która uzupełni, znacznie, naszą wiedze  odnoście tej służby czy szerzej samej Rosji, Władymira Putina jest bardzo dobrze opracowana pozycja Mirosława Minkina, zatytułowana  „FSB. Gwardia Kremla”. Ukazała się ona jako kolejna cześć znakomitego cyklu „Wojny Wywiadów” (szczerze polecam  wszystkie, poprzednie, tytuły)  i w sposób niesłychanie wnikliwy i analityczny przybliża nam  rosnącą pozycje tej organizacji  w odradzającym się rosyjskim  imperializmie.

Oczywiście, z racji  ciężaru gatunkowego i złożoność problematyki, niezbędne jest poznanie (autor czyni to w sposób bardzo przejrzysty i zrozumiały)  historycznego dziedzictwa, organizacyjnego i osobowego (pamiętajmy iż FSB jest spadkobiercą  tradycji, tak złowrogich i krwawo zapisanych w historii, organizacji jak  WCzK, OGPU, NKWD, NKGB, MGB, KGB ) oraz pewnego politycznego kontekstu i okoliczności, na fali których zdecydowano się powołać nową slużbę, w takim kształcie i formie, wyposażaną, nawet jak na rosyjskie standardy,  w bardzo szeroki zakres uprawnień.

Zapoznamy się przy tej okazji ze  strukturami organizacyjnymi, zakresem kompetencji,  metodologią działań, strategią, obszarem zadań oraz  tym,  czym zajmują się jej poszczególne organy składowe. Zaobserwujemy też  bardzo dynamiczny rozrost FSB, skutkujący przyznaniem, licznych,  dodatkowych uprawnień i kompetencji (korzystającej przy okazji  z parasola ochronnego, który roztacza nad nimi kremlowska administracja rządowa)  dzięki czemu stała się prawdziwą pretoriańską gwardią,  stojącą  na straży obowiązującego,  politycznego-ustrojowego status quo.

 Oprócz, wiec,  typowo statutowych, objętych odpowiednimi ustawami i dekretami zadań    kontrwywiadowczych, polegających  na  działaniach wymierzonych w szpiegostwo, terroryzm, czy niebezpieczny przemyt, Federalna Służba Bezpieczeństwa uwikłała się w aktywne  zwalczanie opozycji politycznej (parlamentarnej i pozaparlamentarnej) nieprzychylnych Kremlowi organizacji pozarządowych czy wyznaniowych, niezależnych mediów i dziennikarzy śledczych, oligarchów, biznesmenów oraz  wszystkich mogących zagrozić obecnym władzom. Cieniem kładą się niewyjaśnione polityczne morderstwa (Anny Politkowskiej, Aleksandra Litwinienki, Anatolija Sobczaka czy próba otrucia Wiktora Juszczenki)  ludzie znikający  bez śladu,  padający ofiarami pobić, zastraszania czy szantażu…

 Jak przekonamy się z treści,  działalność organizacji  nie  ogranicza się jedynie do rosyjskiego państwa, stopniowo przenosząc się na terytoria dawnych republik radzieckich (autor podaje tu wiele przykładów) a dziś niepodległych, przecież, krajów  oraz Azji i licznych państw Europy Zachodniej.

Mnie osobiście najbardziej zainteresowały w lekturze  rozdziały i wątki opisujące walkę z zagrożeniami typowo wywiadowczymi (spektakularna wpadka angielskich służb)  oraz akcje wymierzone w organizacje separatystyczne (fizyczna eliminacja  czeczeńskich przywódców i aktywnych bojowników, dokonywana min. w Turcji, Austrii,  Azerbejdżanie czy Abchazji) i terrorystyczne, powiązane z Al-Kaidą czy ISIS,  jasno pozujące  iż ograniczenia geograficzne  czy państwowe w tej materii FSB nie obowiązują.  

W publikacji wiele miejsca zajmuje Czeczenia,  zarówno  w kontekście  typowo wojskowym,  odnoszącym się do dwóch krwawych wojen z tą republiką,  jak i wykorzystaniu tej tematyki przez Putina i jego doradców w szerokiej walce politycznej i  wyborczej (szczególne drastyczne podejrzenie o zorganizowanie przez FSB krwawych zamachów na bloki mieszkalne w Moskwie, Bujnaksku czy Wołgodońsku, oraz okrucieństwa, fałszerstwa czy manipulacje dokonywane  przez wspierający Rosjan rząd w Groznym. Problematyka ta przewija się i powraca  (w rożnych konstelacjach i odsłonach) niemal przez całą publikację.

 Książka Mirosława Minkina „FSB. Gwardia Kremla” to bez wątpienia  obowiązkowa lektura  dla tych, którzy choć trochę interesują się tym  co dzieje się poza naszymi granicami, a co, chcemy tego czy nie, nie pozostaje bez wpływu na nas wszystkich. Uświadamia przy tym, jak wielkim zagrożeniem jest dla nas wszystkich system rządów sprawowany przez  Władimira Putina, którego  Federalna Służba Bezpieczeństwa jest naprawdę ważnym elementem. Gorąco polecam.