„Powstanie sierpniowe 1944” Mariana, Marka Drozdowskiego to kolejna pozycja wpisująca się w okrągłą siedemdziesiątą rocznice wybuchu tego wielkiego narodowego zrywu, będąca zarazem częścią znakomitego historycznego cyklu (zatytułowanego „Polskie powstania narodowe”) ukazującego się nakładem Wydawnictwa „Rytm”.
Mamy tu przed sobą kilkanaście naprawdę niezwykle interesujących polityczno –historycznych studiów i szkiców, dotykających tego jednego z najważniejszych dla nas wydarzeń minionego wieku, które w tej formie i w kontekście tego jak postrzegamy samo powstanie warszawskie poruszane są dość rzadko. To analityczne i wielotorowe spojrzenie na ten heroiczny czyn (jego genezę, przebieg i niestety tragiczny finał) i szereg ważnych politycznych, militarnych, społecznych i typowo ludzkich (indywidualnych) zagadnień i wątków, które go określają, zarówno w wymiarze krajowym jak i tym toczonym na arenie międzynarodowej.
Autor dzieli swoja publikacje na dwie wyraźne zarysowane części.
Cześć pierwsza. Skupia się nie tyle na aspekcie wojskowym czy wojennym przedstawionych zbrojnych zmagań (choć naturalnie nie da się od niego uciec) lecz cywilnym, dotyczącym zarówno ludności stolicy jak i urzędujących ówczesnych władz. Opisuje min: funkcjonowanie lokalnych samorządów, powstańczej administracji czy działalność dziś już zupełnie zapomnianego i nieznanego bliżej Marcelego Porowskiego – Prezydenta powstańczej Warszawy i Delegata Rządu m.st. Warszawy. Dotyczy licznych i ważnych powstaniowych i przedpowstaniowych problemów i zjawisk wśród których odnajdziemy przejawy życia religijnego w okupowanym mieście, rolę Kościoła Katolickiego, tragizm i zmieniające się postawy (wraz z rozwojem walk) miejscowej ludności, udział poszczególnych partii politycznych (SN, SP, PPR, PPS-WRN, Stronnictwa Ludowego „ROCH” i innych), działalność Polskiego Czerwonego Krzyża, rolę w życiu stolicy ludności pochodzenia żydowskiego, organizowaną naprędce pomoc zagraniczna w dla mieszkańców i żołnierzy Armii Krajowej i wiele innych kwestii.
Cześć druga. Pokazuje nam międzynarodowy wymiar tego zagadnienia, ukazany poprzez pryzmat znanych postaci i osobistości życia emigracyjnych, skomplikowanych relacji we władzach Rządu Londyńskiego i jego aparacie wykonawczym. Tego, jak układały się kręte ścieżki polskiej (i nie tylko polskiej) dyplomacji, co legło u podstaw politycznych rozbieżności, wewnątrz – obozowych tarć i rozłamów. Walk o władze, wpływy i osobistą personalną niechęć, które z czasem stały się elementami łamiącymi funkcjonujący w obiegowej opinii monolityczny obraz pozostających na obczyźnie polskich elit (zwłaszcza jeśli chodzi o opisane tu konflikty: miedzy premierem Rządu Polskiego a Naczelnym Wodzem, w łonie generalicji i korpusie oficerskim, organach prasowych i opiniotwórczych, miedzy przedstawicielami głównych pozostających na uchodźstwie partii politycznych w ramach odmiennej wizji dotyczących naszej przyszłości i miejsca w tworzącym się europejskim układzie sił).
Owa rozdzielność, pozwala nam na pełniejszy, bardziej wnikliwy i co istotne oglądany z różnych (nieraz odległych) perspektyw obraz Powstania Warszawskiego, jego wielkiego heroizmu i zarazem przerażającego dramatu.
Pojawia się w tej publikacji również bardzo ciekawy (i często dyskutowany po dziś dzień) wątek dotyczący gen. Tadeusza Bora Komorowskiego, oraz dręczących go dylematów i wątpliwości, związanych zarówno z sama decyzją o wybuchu powstania oraz licznymi trudnymi i dramatycznymi rozkazami które musiał podjąć w trakcie jego trwania.
Książka Mariana, Marka Drozdowskiego „Powstanie sierpniowe 1944” to kolejna niesłychanie ważna i potrzebna lektura opisująca i przybliżającą nam ten jeden z najważniejszych fragmentów naszej historii najnowszej rozpatrywany w różnych jego aspektach. Polecam!!!
