„To spojrzenie od wewnątrz na trudną niemiecką historię XX wieku pozwala na nowo przemyśleć wydarzenia, która na zawsze odmieniły losy świata”.
Holocaust jest z całą pewnością jedną z najczarniejszych i najbardziej porażających kart historii ubiegłego wieku, która na zawsze zmieniła oblicze Europy i Świata, kładąc się ponurym cieniem i rezonując na wiele późniejszych wydarzeń i zjawisk.
Mimo iż od tej straszliwej tragedii i zakończenia zmagań II wojny światowej minęło już ponad siedemdziesiąt lat, nadal, nieprzerwanie i systematycznie, powraca pytanie o to jak mogło dojść, w sercu zachodniej cywilizacji, do tak niewyobrażalnej zbrodni ludobójstwa i zagłady sześciu milionów Żydów?
Próby odpowiedzi na tak postawione pytanie podjął się znakomity niemiecki historyk i znawca problematyki nazizmu Hans Mommsen a swoje wywody w formie zwartej, zatytułowanej „Ostateczne rozwiązanie” poparł gruntowną i wielopłaszczyznową wiedzą oraz liczną, zachowaną do naszych czasów, dokumentacją z tego okresu oraz relacjami świadków i uczestników przedstawianych zdarzeń.
Rozpatrując ową problematykę autor sięgnął głęboko do źródeł ( i tak właśnie należało uczynić) pokazując nam gdzie trzeba szukać przyczyn (ideologicznych, politycznych , społecznych, kulturowych i ekonomicznych) i co tak naprawdę legło u podstaw zjawiska niemieckiego antysemityzmu i skrajnej nietolerancji etnicznej, które eksplodowało z całą mocą w hitlerowskich Niemczech lat trzydziestych, znajdując później odbicie w okupowanej Polsce i innych krajach europejskich.
Kreśląc bardzo wnikliwy, historyczny rys epoki (bez poznania, którego trudno byłoby zrozumieć nam niektóre zagadnienia oraz zmieniający się klimat tamtych lat) ukazuje nam na rożnych przykładach, sytuację i pozycję niemieckich Żydów w dwudziestowiecznych realiach niemieckiego państwa oraz przybliża mechanizmy i procesy, które stopniowo doprowadziły do radykalizacji i rosnącej eskalacji działań wymierzonych najpierw we własnych współobywateli, a później w gminy żydowskie w podbijanych państwach.
Począwszy od antysyjonistycznej retoryki niektórych ugrupowań politycznych i sił ( np. tradycyjnych kół wojskowych) w Cesarstwie Niemieckim, poprzez nasilenie tego rodzaju wystąpień w okresie I wojny światowej a później Republiki Weimarskiej (słynne, chwytliwe, hasła o nożu wbitym w plecy) po rodzący się ruch nazistowcki w którym antyżydowskei hasła stanowiły istotny fundament politycznej ideologii (głoszonej przez NSDAP i oddziały szturmowe SA) aż po dojście do władzy w 1933 roku Adolfa Hitlera i ustanowienie złowrogiej, brunatnej, dyktatury. Totalitarnego państwa, które wprowadziło drastyczne przepisy i prawa wymierzone w żydowskich mieszkańców, począwszy na ustaw Norymberskich, pomysły masowych przesiedleń ( na Madagaskar, koło podbiegunowe, do tzw. rezerwatów w Generalnym Gubernatorstwie czy na terenach Związku Radzieckiego) aż po kulisy podjęcia tej najbardziej brzemiennej w skutkach decyzji o całkowicie fizycznej eliminacji milionów europejskich Żydów. Wyrazem tego była słynna konferencja w Weenesy (20 stycznia 1942), gdzie zaplanowano i uzgodniono kwestie dotyczące tzw. „ostatecznego rozwiązania”, wizyta Heinricha Himmlera w Auschwitz (17 lipca 1942 roku) podczas której uśmiercono, przy pomocy gazu, grupę holenderskich więźniów, działania oddziałów specjalnych SS tzw. Einsatzgruppen na Wschodzie, gwałtowną rozbudowę obozów koncentracyjnych aż po planowe, usankcjonowane przez niemieckie czynniki decyzyjne masowe ludobójstwo w obozach zagłady w Polsce.
Książka Hansa Mommsena „Ostateczne rozwiązanie” to publikacja ( w kontekście zawartych treści nie chce mi przejść przez gardło słowo ciekawa) bardzo trudna, choć niesłychanie ważna i potrzebna, zwłaszcza w czasach nam współczesnych w których obserwujemy wyraźny wzrost popularności skrajnych (zarówno prawicowych jak i lewicowych) ideologii i nurtów. Pamiętajmy iż niemiecka, narodowo-socjalistyczna, partia NSDAP też była kiedyś tylko mała, marginalna i mało znacząca… Polecam lekturę.
