Joel E. Dimsdale „Psychologia zła”

„Psychologia zła zabiera czytelnika w trudną podróż, której celem jest zrozumienie zła w jego ekstremalnej postaci”. 

Procesy norymberskie, a zwłaszcza ten główny, który zaczął się już 20 listopada 1945 roku, dla powszechnej opinii publicznej stały się aktami dziejowej sprawiedliwości,  które zwycięskie państwa sprzymierzonych,  wymierzyły   pokonanym, hitlerowskim Niemcom.  I choć najwięksi,  nazistowscy dygnitarze (Adolf Hitler, Heinrich Himmler, Joseph Goebbels) popełniając samobójstwo uniknęli  karzącego ramienia Temidy,  to pozostałych przy życiu niemieckich zbrodniarzy było wystarczająco wielu  by osadzić III Rzeszę i jej narodowosocjalistyczny ustrój.

 Kilkadziesiąt lat później,  uznany amerykański psychiatra Joel E. Dimsdale, opierając się na bogatym materiale dowodowym, zeznaniach, licznych świadków, wspomnieniach samych osadzonych a nade wszystko na wynikach badań, dwójki amerykańskich naukowców, psychologa Gustava Gilberta i psychiatry Douglasa Kelley’a, podjął się karkołomnej próby dotarcia do psychologicznych źródeł zła, którego konsekwencją był wzrost niemieckiego  imperializmu, II wojna światowa oraz zagłada i niewysłowione cierpienia milionów ludzi na całym świecie. Próbuje znaleźć  odpowiedzieć na pytanie. Co takiego stało się iż ludzie (częstokroć bardzo wykształceni, wychowani w tradycyjnych, chrześcijańskich wartościach, będący przykładnymi ojcami, mężami itd.) dopuszczali się tak potwornych zbrodni, tworząc, wprowadzając w życie i firmując własnym nazwiskiem, obłąkańcze, nazistowskie idee, polityczne doktryny i akty prawne jak np. słynne ustawy norymberskie?

Autor serwuje nam bardzo interesujące, psychologiczne ujęcie problematyki  niemieckiego totalitaryzmu i sposobu myślenia, oparte na wnikliwych analizach osobowych, wielogodzinnych rozmowach z uwięzionymi, testach Rorschacha, testach na inteligencję  i szeregu innych badań, przeprowadzonych zarówno przed i w czasie trwania procesu w Norymberdze.

W sposób szczegółowy  Joel E. Dimsdale oparł się  na materiałowych dotyczących czwórki osadzonych, byłych wysokich hitlerowskich dygnitarzy: Herman Göring – marszałek Rzeszy, d-ca lotnictwa, twórca Gestapo i druga osoba w państwie,   Robert Ley – szef Niemieckiego Frontu Pracy, Rudolf Hess- nominalny zastępca Hitlera, Julius Streicher, wydawca nazistowskiego i antysemickiego tygodnika   „Der Stuermer”. To właśnie  oni stali się punktem wyjścia w rozważaniach  i teoriach dotyczących  psychologicznych podwalin  i  istoty zła, w tym szczególnym wymiarze. Myślę że konkluzje wynikając z treści, w kilku miejscach, zaskoczą czytelnika …choć  szczegółów, naturalnie, nie zdradzę.

 Sama książka (duży plus za bardzo wyrazistą okładkę) składa się z kilku wyraźnie określonych  części, odnoszących się zarówno do  historycznych jak i naukowych czy ideologicznych  aspektów  III Rzeszy. Począwszy od politycznych mechanizmów,  które spowodowały iż alianci podjęli decyzje  o  wytoczeniu, głównym nazistowskim zbrodniarzom, międzynarodowego procesu (Józef Stalin proponował początkowo, po prostu, rozstrzelać od 50 do 100 tysięcy niemieckich wojskowych, wysokiego szczebla, by w przyszłości uniknąć odrodzenia się niemieckiego militaryzmu) poprzez  jego organizację, problemy prawne, reakcje opinii publicznej w Europie i Stanach zjednoczonych, na relacjach z samej sali rozpraw  oraz  tego jak zachowywali się więźniowie w obliczu przegniatających dowodów.

Do mnie osobiście, najbardziej przemówiły rozdziały dotyczące charakterystyk  osadzonych  hitlerowców (Göring, Ley, Streicher, Hess), choć chętnie powiększyłbym to grono o takie postacie jak Hans Frank – generalny gubernator w okupowanej Polsce, Ernst Kaltenbrunner – szef Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy, Albert Speer – minister do spraw uzbrojenia, Baldur von Schirach – przywódca Hitlerjugend czy Alfred Rosenberg – główny ideolog partyjny NSDAP.

 Studium tych czterech postaci jeży po prostu włosy na głowie, wywołuje grozę, szok, obrzydzenie, odrazę i zupełnie niedowierzanie, iż takie indywidua (alkoholicy, narkomani, osoby wyraźnie zaburzone psychicznie, seksualni maniacy, przestępcy, zdeprawowani  socjopaci i   kryminalni przestępcy)  były w stanie, przez lata,  stać u steru niemieckiego państwa,  decydująco życiu i śmierci swoich rodaków oraz narodów podbitych. W lekturze znajdziemy wiele unikalnych informacji, dotyczących czasów przed dojściem do władzy  Adolfa Hitlera, mechanizmów funkcjonowania nazistowskiego państwa (co tym bardziej ciekawe że widzianych od środka, oczami  najwyższych prominentów i współpracowników niemieckiego Führera ) jego rozmaitych struktur i ośrodków władzy: wojskowej, państwowej, partyjnej itd.

Kilkakrotnie badacz wybiega, również, w przyszłość do głośnego procesu Adolfa Eichmana,  głównego koordynatora i wykonawcę planu „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej” (rozpoczął się 11 kwietnia 1961 w Jerozolimie), który na zawsze stał się  symbolem Holocaustu i ludzkiego wynaturzenia. 

Książka  Joela E. Dimsdale’a „Psychologia zła. Jak Hitler omamił umysły” pokazuje rożne twarze i oblicza ZŁA, które autor stara się pokazać na podstawie badań przeprowadzonych przez Gilberta i Kelley’a,  jak i wynikających  z jego własnych obserwacji, przemyśleń oraz  bardzo bogatego, zawodowego doświadczenia. Próbuje ukazać jego psychologiczną różnorodność i doszukać się wspólnego mianownika. To jednak, czy z głoszonymi przez niego tezami i wnioskami  jesteśmy wstanie się zgodzić, zostawiam już każdemu z osobna…

Lektura z całą pewnością warta przeczytania.  Gorąco polecam.

 

Leave a Reply

XHTML: You can use these tags: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>