Leszek Adamczewski „Łuny nad jeziorami. Agonia Prus Wschodnich”

„Nagle, niemal z dnia na dzień, 22stycznia 1945 rozgorzały wokół łuny i zagrzmiała kanonada artyleryjska. Ludność w popłoch rzuciła się do ucieczki”.

Leszek Adamczewski „Łuny nad jeziorami. Agonia Prus Wschodnich” to jedna z tych pozycji które ze względu na swoja wymowę i opisane zdarzenia  na bardzo długo, a może i na trwałe zagoszczą w naszej czytelniczej i historycznej świadomości. Jestem mieszkańcem Kwidzyna, jednego z miast  którego dramat końca 1945 roku (i czasów późniejszych) przedstawiony jest na kartach tej publikacji. Mimo dziesięcioleci  które minęły od tych tragicznych wydarzeń, nadal czuć tu mroczny powiew historii, zarówno w odniesieniu do samego miasta jak i całego regionu. Niezwykle ciekawy jest zestawienie i skonfrontowanie  znanych mi z opowieści starszych mieszkańców faktów z ustaleniami do których udało się dotrzeć pisarzowi. To bardzo pouczająca lekcja historii.

Książka Leszka Adamczewskiego  to wstrząsający i porażający rozmiarem obraz dramatycznych wydarzeń rozgrywających się pod koniec II wojny światowej w tzw. Prusach Wschodnich, kiedy to pod potężnymi uderzeniami Armii Czerwonej walił się w gruzy sen o Tysiącletniej Rzeszy. Nie jest to jednak publikacja historyczna, w pełnym tego słowa znaczeniu. To zbiór dwudziestu opowieści dokumentujących i dotyczących nieznanych, lub tez mało znanych epizodów z  tego strasznego okresu. Problematyka ta, przez dziesiątki lat była przemilczana, pomijana, zniekształcana i po macoszemu traktowana przez publicystów i nauczycieli historii. Cieszę się więc niezmiernie, iż w końcu prawda o tym co wydarzyło się na tych ziemiach zaczyna wypływać na szerokie wody.

Autor ukazuje nam wieloetapowy i wielopoziomowy obraz zagłady tego rejonu, uderza niewysłowiony tragizmem, realizmem i okrucieństwem tamtych dni. Straszliwe przeżycia ludności cywilnej, trauma,  której nie pozbędą się  do końca swoich dni, przemoc, pospolity mord, wyzucie z wszelkich ludzkich odruchów, zezwierzęcenie jednostki, wszechobecność śmierci, pożogi i wojennego szaleństwa. To wstrząsający, udokumentowany historyczny rys przedstawiający wojenną machinę  która nie oszczędza nikogo i niczego, nie licząca się ani z ludźmi ani z wielowiekowym dorobkiem w dziedzinie nauki, kultury i sztuki. Obserwujemy ciężkie walki w oblężonym przez Rosjan Królewcu, niemal całkowitą zagładę zamienionego w twierdzę Elbląga, mrożące krew w żyłach sceny rozgrywające się w Olsztynie, egzekucje, grabieże, gwałty i  masowe mordy w setkach mazurskich miast, miasteczek i wsi. Dantejskie sceny rozgrywające się wśród próbujących przedrzeć się na Zachód kolumn uchodźców (atakowanych przez zagony Armii Czerwonej, ostrzeliwanych przez radzieckie myśliwce, brnące wśród trzaskających mrozów i śnieżnych zamieci), oraz tzw. rejsach rozpaczy ( określenie jest aż nadto wymowne) i podejmowanych próbach wydostania się z ogarniętej wojną strefy drogą morską. Dużo miejsca autor poświęca zagrabionym, ukrytym, czy zniszczonych skarbom kultury i sztuki, zwłaszcza słynnej Bursztynowej Komnacie i jej wieloletnim poszukiwaniom. Obala przy tym wiele narosłych przez lata mniej lub bardziej sensacyjnych hipotez,  mitów,  tajemnic i plotek. Niezwykle ciekawy i poruszający wyobraźnie jest zwłaszcza watek nadprezydenta Prus Wschodnich osławionego Ericha Kocha.

Książka Leszka Adamczewskiego  „Łuny nad jeziorami. Agonia Prus Wschodnich” jest znakomicie przygotowana pod względem merytorycznym: opiera się na licznych relacjach uczestników przedstawianych wydarzeń, zeznaniach świadków, szerokim zasobie dokumentów, zarówno niemieckich jak i radzieckich, zdjęciach ( dawnych i obecnych) kronikach filmowych tego okresu, opiniach specjalistów, historyków, publicystów i badaczy wszelkiej maści. Wszystko to jest napisane bardzo ciekawie, rzetelnie i spójnie.

Znakomita lektura dla wszystkich interesującymi się historią II wojny światowej, szczególnie w kontekście ostatnich akordów hitlerowskiego państwa i nierozerwalnie związanych z nim Prus Wschodnich.

Szczególne podziękowania dla  Wydawnictwa Replika.

Leave a Reply

XHTML: You can use these tags: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>