„Nigdzie alkohol nie stał się równie uciążliwym elementem finansowej i politycznej dominacji państwa nad społeczeństwem, jak w autokratycznych imperiach carskiej i sowieckiej Rosji, które pozostawiły swą kłopotliwą schedę teraźniejszości i przyszłości Federacji Rosyjskiej”.
Jak wiek wieków Rosja kojarzy nam się z imperialnymi zakusami, siarczystym mrozem, bezkresnymi syberyjskimi przestrzeniami, rozpowszechnioną korupcją, niedźwiedziami i WÓDKA. Zwłaszcza wódką… Ów zacny, skądinąd, i rozpowszechniony po całym świecie trunek jest tak wizerunkowo (i jak się przekonamy z treści lektury, nie tylko wizerunkowo) sprzęgnięty z obrazem naszego wschodniego sąsiada, iż stał się stałym, uświęconym wielowiekową tradycją, elementem rosyjskiego krajobrazu. Opierając się właśnie o tą wysoce (trzeba to przyznać) oryginalna perspektywę, mamy okazje spojrzeć przez szkło butelki na to wielowymiarowe i rozpatrywane na przestrzeni niemal wieku zjawisko. Począwszy od czasów cara Mikołaja II, poprzez bolszewicką Rosję, Włodzimierza Lenina, czasy ZSRR i partyjnego dyktatu kolejnych I sekretarzy KPZZ (zwłaszcza Michaiła Gorbaczowa), aż po czasy zmieniającego się państwa Borysa Jelcyna (jak pamiętamy był on wielkim entuzjastą napojów wysokoprocentowych) i współczesność Władymira Putina.
Wszystko to za sprawą najnowszej książki Marka Lawrence’a Schrada „Imperium wódki. Pijana polityka od Lenina do Putina”, która ukazała się na naszym rynku staraniem Wydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego.
To wnikliwe, merytoryczne i podparte dokumentami spojrzenie na rolę jaką alkohol odegrał w XX i XXI wiecznej historii tego państwa, na wielu jego rozmaitych płaszczyznach: ekonomicznej (przynosił on i przynosi nadal gigantyczne zyski, stanowiące znaczący wkład w państwowym budżecie), politycznej (wiele kluczowych dla historii Europy i Świata decyzji, co jest potwierdzone, podejmowanych było na suto zakrapianych spotkaniowych, najwyższych moskiewskich władz), społecznej (wyraźne rozprężenie norm moralnych i obyczajowych ), zdrowotnej (zastraszające statystyki dotyczące chorób i umieralności), kryminalne (wzrost przestępczości zorganizowanej i rosnąca liczba przestępstw dokonywanych pod wpływem alkoholu ), rodzinnym (pogarszające się warunki życia i narastające przypadki „przemocy domowej), państwowym (nagminne picie w łonie aktywu partyjnego, wojsku oraz w zakładach pracy)… itd., itd.
„Rosjanie wiedzą, że alkohol to problem, jakżeby inaczej! W sondażach nadużywanie alkoholu jest już od lat zaliczane do największych wyzwań politycznych Rosji, wyprzedzając terroryzm, kryzys gospodarczy i zagadnienia praw człowieka. A jednak żywotne interesy finansowe państwa i wpływowych biznesmenów, korupcja systemowa, system autokratyczny, który utrudnia oddolną aktywność obywatelską i samorząd, wreszcie kultura nietrzeźwości, zrodzona pospołu przez te czynniki – wszystko to uniemożliwia Rosjanom uporanie się z ich najtrwalszym problemem politycznym”.
Oczywiście w książce Marka Lawrence’a Schrada pojawi się również opis podejmowanych, co jakiś czas prób (choć z wyjątkiem czasów „pierestrojki”, najczęściej wymuszonych, przeprowadzanych nieudolnie i bez odpowiedniego zaangażowania) walki z tym trudnym zjawiskiem i konsekwencjami jakie niosło ono dla całego społeczeństwa. Najczęściej przypominających, niestety, symboliczną walkę z wiatrakami…
„Gorbaczow opisał „niezdrowy charakter” sowieckiego budżetu, rozpoczynając od towaru nr jeden, czyli wódki. „A już oczywiście niczym nie można usprawiedliwić zwiększenia produkcji i sprzedaży win i wódek. Wpływy podatkowe od obrotu za sprzedaży napojów alkoholowych w jedenastej pięciolatce wzrosły do 169 mld rubli, gdy tymczasem w ósmej pięciolatce wynosiły 67 mld rubli”
„Najbardziej szokujące było być może ujawnienie w roczniku za 1985 rok, wielkości sprzedaży alkoholu, z których wynikało, że napoje alkoholowe stanowią pełną jedna czwartą całości handlu detalicznego w Związku Sowieckim. […] w latach 1940-1980 produkcja wódki i innych alkoholi spirytusowych wzrosła ponad trzykrotnie”
Opierając się na własnym PRL-owskim przykładzie, doskonale pamiętamy iż słynny zakaz sprzedaży wyrobów alkoholowych prze godziną 13 00 bynajmniej nie ograniczył jego dziennego spożycia a tylko spotęgował przemyt i tzw. rodzimą wytwórczość. A wzorzec w tamtych czasach przychodził właśnie ze Wschodu ….
Publikacja oprócz unikatowego ujęcia tematu, charakteryzuje się głęboko udokumentowanym podejściem do tematu, zobrazowanym przy pomocy statystyk, wykresów, zestawień oraz wyliczeń, które unaoczniają czytelnikowi ogromny i niezmienny mimo upływu lat i polityczno –społecznych zmian, wpływ alkoholu na ten ogromny kraj i miliony jego mieszkańców.
Książka Marka Lawrence’a Schrada „Imperium wódki. Pijana polityka od Lenina do Putina” jest bez wątpienia lekturą, która zawiera wiele istotnych i mało znanych wiadomości i faktów o dawnej i współczesnej Rosji z którymi warto się zapoznać.
