Badacze szerokiej gamy zagadnień militarnych, politycznych i wojskowych dotyczących II wojny światowej i okresu ją poprzedzającego uzyskali w wyniku transformacji ustrojowej po 1989 roku i zmian zachodzących w ówczesnej Europie potężne narzędzie w postaci dostępu do przepastnych archiwów, a tym samym możliwości badania dokumentów przez lata skrzętnie skrywanych przed opinią publiczną. Zaowocowało to wieloma znakomitymi publikacjami, odsłaniającymi mało lub zupełnie nieznane historyczne fakty, próbującymi zapełnić nadal białe plamy na ciele naszego państwa i narodu. Odkłamujących dawną rzeczywistość a wielu polskim bohaterom i patriotom pomagając zająć właściwe i należne im miejsce w naszej świadomości i historii.
W nurt ten wpisuje się również świetnie napisana książka Piotra Kołakowskiego „Czas próby”, dotyczącą działalności polskich (i obcych) służb wywiadowczych w przededniu wybuchu II wojny światowej a zwłaszcza II Oddziału Sztabu Generalnego Wojska Polskiego (tzw. dwójki) i szeroko pojmowanym zagadnieniom dotyczącym jego budowy oraz działalności. Przez dziesięciolecia mało znanej, słabo definiowalnej, owianej PRL-owską czarną propagandą, oszczerstwami, kłamstwami, przeinaczaniem faktów, nadal jednak niezmiennie fascynującej historyków i badaczy.
Autor w sposób bardzo merytoryczny i znakomicie udokumentowany ukazuje nam ów często pomijany aspekt działalności Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej, wpisując w to wielkie poświecenie i zaangażowanie jej członków. W pięciu podzielonych tematycznie rozdziałach, głęboko osadzonych w szerokim dziejowym kontekście, bardzo wnikliwie i obrazowo kreśli strukturę polskiego wywiadu, kierunki i metodologie podejmowanych działań, motywy i cele jakie mu przyświecały, zaplecze militarno – wojskowe ówczesnego państwa polskiego. Spostrzeżenia i analizy dotyczące stopnia przygotowania do wojny, zarówno naszego kraju jak i hitlerowskich Niemiec i ZSRR. Opisuje współprace, wymianę informacji i doświadczeń ze służbami innych krajów: Stanów Zjednoczonych, Francji, Anglii, Litwy, Łotwy, itd. To obiektywne i niekiedy krytyczne spojrzenie na ówczesna sytuację militarną i ekonomiczną w odniesieniu do nieuchronnie zbliżającej się konfrontacji zbrojnej, szeregu zawirowań politycznych, administracyjnych i personalnych ( niefortunnych jak się wydaje zwłaszcza po stronie polskiej).
W książce znajdziemy szczegółowy opisy działalności polskich służb wywiadowczych, głównie na terenie Niemiec i ZSRR, wyszczególnione akcje, codzienność niezwykle trudnej, i niebezpiecznej pracy. Autor spróbuje odpowiedzieć na szereg trudnych pytań przez lata nurtujących różne środowiska min: Dlaczego uderzenie Armii Sowieckiej w wrześniu 1939 roku było kompletnym zaskoczeniem dla polskich kół politycznych i wojskowych? Czy polskie siły specjalne były dostatecznie przygotowane i przeszkolone do działalności w tak skomplikowanych warunkach? Czy można było zrobić na tym odcinku znacznie więcej?
Lektura obfituje ponadto w ciekawostki i mało znane wydarzenia jak np: prowadzenie działalności przeciw Rosji Sowieckiej z terenu Turcji, czy współpraca z wywiadem Japonii. Na każdym kroku uwidacznia się znakomite przygotowanie pisarza, ogromna wiedza w prezentowanym temacie i jak sądzę iście tytaniczna praca źródłowa. Efekt tego wysiłku jest jednak bardzo widoczny.
Książka „Czas próby” Piotra Kołakowskiego to bardzo ciekawa pozycja dla wszystkich którzy się interesują się historią II wojny światowej, odkrywaniem jej nieznanych i zapomnianych faktów, zdarzeń oraz ludzi którzy walczyli i ginęli w obronie naszego Kraju.
Szczególne podziękowania dla Wydawnictwa DEMART
