”Napisano setki książek o Stalinie, który przez ćwierć stulecia terroryzował Związek Radziecki i trzymał w napięciu resztę świata. Jego życie prywatne spowijała zasłona tajemnicy, większość opracowań koncentrowała się na wewnętrznej i zagranicznej polityce Stalina. Montefiore w swojej książce zmienił tę konwencję: poświecił stosunkowo niewiele uwagi działalności politycznej dyktatora, a skupił się na człowieku i jego najbliższym otoczeniu”.
Simon Sebag Montefiore po raz kolejny udowadnia iż historia nie jest jedynie zbiorem suchych, ułożonym chronologicznie faktów i zjawisk, lecz wielopłaszczyznową, tętniąca życiem, mozaiką ludzkich losów oraz czasów, która fascynuje, pociąga nas swoją tajemniczością i stanowi przykład (nie zawsze pozytywny czy godny naśladowania, rzecz jasna) dla przyszłych pokoleń. Jego książka „Stalin. Dwór czerwonego cara” jest lekturą pochłaniająca nas bez reszty, która przeraża ale i uwodzi zarazem, pokazując dwie twarze (a miejscami nawet więcej niż dwie) sowieckiego totalitaryzmu a wraz z nim postacie, które tworzyły i kształtowały ów system oraz przez wiele lat stały na jego czele.
Barwny język, znakomity literacki styl, zdolność wyciągania cennych wniosków i opinii, wielostronne przygotowanie merytoryczne (wsparte licznymi źródłami) oraz duża doza obiektywizmu. Autor jest raczej naszym przewodnikiem niż osobą próbującą przekonać nas, za wszelka cenę, do swoich racji co skutkuje tym iż tą dość pokaźnych rozmiarów książkę czyta się bardzo szybko. „Stalin. Dwór czerwonego cara” jak sugeruje nam sam tytuł jest zbiorowym portretem najbliższych współpracowników sowieckiego dyktatora (Mołotow, Beria, Chruszczow, Melenkow, Kaganowicz i inni) oraz naturalnie jego samego, wpisanym w złożone polityczno –społeczne spektrum, dramatycznych wydarzeń XX wieku. Różni się jednak ona zasadniczo od większości publikacji zajmujących się tą tematyką a skupiających się w przeważającej większości na aspektach natury politycznej, militarnej, dyplomatycznej, ideologicznej, zawiłej sytuacji wewnętrznej i zewnętrznej, charakteryzującej radzieckie państwo oraz ogromu ludobójstwa, którego się ono dopuściło na różnych etapach swojego istnienia. W tej konkretnej publikacji stanowi jednak jedynie tło (choć, naturalnie, ważne i pomocne w zrozumieniu rozmaitych postaw i zachowań) w ukazaniu bardzo prywatnego i rodzinnego obrazu życia najwyższych radzieckich dygnitarzy. Docierając do licznych, mało znanych faktów (ciekawostek, wspomnień, czasami anegdot) Simon Sebag Montefiore pokazuje czytelnikowi całkowicie niedostępny dla radzieckiego „zwykłego zjadacza chleba” świat sowieckich elit, wkraczając na prywatne pomieszczenia Kremla, wspaniałe podmoskiewskie dacze, ekskluzywne ośrodki wypoczynkowe, uzdrowiska, sale teatrów czy filharmonii czy dziecięce place zabaw. Dowiemy się czym zajmowali się partyjni decydenci w tzw. ”wolnym czasie” w jaki sposób odpoczywali, jak się bawili, co jedli, co pili i jak zachowywali się na tym prywatnym gruncie.
Pokazuje zupełne inne (ale jakże interesujące) oblicze Stalina i jego współpracowników, (świetnie uchwycone na zdjęciach) otoczonych przez rodzinę i przyjaciół, by za chwile jednym podpisać skazać na uwięzienie i śmierć tysiące ludzi.
Oczywiście, najciekawsze są wątki dotyczące pełnego zakrętów życia generalissimusa, również tego rodzinnego oraz jego skomplikowanych relacji z żoną czy dziećmi oraz tego jak później, tragicznie, potoczyły się ich losy. Szczególnie poruszająco jawią się dramatyczne wypadki związane z samobójczą śmiecą jego żony Nadieżdy Alliłujewy ( 9 listopada 1932 roku) okoliczności tego zdarzenia oraz konsekwencje, które za sobą śmierć ta niosła, ukazujące Stalina w szczególnym i budzących grozę światłe. Nie mniej ciekawymi są również opisy jego relacji ze starą, zasłużoną, bolszewicką kadrą (których proces likwidacji już wkrótce się zacznie) oraz z innymi najbliższymi współpracownikami, zawdzięczającymi swoje kariery i status właśnie jemu. Związki i łączące ich relacje (różnej natury) rzucają wiele światła na funkcjonowanie sowieckiej dyktatury i mogłyby stanowić wdzięczny temat na kolejną książkę.
