”Wspomnienia żołnierza 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej”.
Mamy przed sobą bardzo osobistą i emocjonalną książkę Władysława Filara „Wołyń-Lublin-Warszawa 1939-1989”, uznanego autora książek dotyczących tragicznych wydarzeń na polskich kresach oraz piewcę naszej historii i tradycji. Są to bardzo bogate i niezmiernie interesujące wspomnienia autora dokumentujące jego życie i działalność zamkniętą w czasowych ramach od 1939 do 1989 roku. Obejmują szeroką tematyczną gamę zagadnień: począwszy od okresu II wojny światowej, walk w 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej i udziału w operacji „Burza, konspirację w Lublinie, służbę w Ludowym Wojsku Polskim, koniec wojny i kolejne lata kariery w polskiej armii, działalność naukową w Akademii Sztabu Generalnego i trudne napiętnowane przeszłością wspinanie się po szczeblach zawodowej kariery.
W książce tej szczególną rolę (i dla mnie osobiście najciekawszą) zajmuje Wołyń i związane z nim wydarzenia i losy osób, które towarzyszą naszemu bohaterowi do końca życia, będąc obecnymi w jego pamięci, świadomości, wpływając i przedkładając się na wiele ważnych życiowych decyzji. Związane z nim walki z niemieckim okupantem, oddziałami Ukraińskiej Powstańczej Armii, współdziałanie z Armią Czerwoną, gorycz zdrady i rozbrojenie dokonane przez radzieckie jednostki, tkwiące wciąż w autorze niczym zadra. Niewyobrażalny dramat setek polskich rodzin i zbrodnie ludobójstwa ( tzw. rzeź wołyńska) dokonane przez oddziały podległe Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (i swoich sąsiadów) oraz wciąż kontrowersyjna i nadal budzące spory wśród historyków i badaczy decyzja o podjęciu operacji „Wisła”. To obraz doświadczeń człowieka i patrioty którego los wpisał się w dramatyczne wydarzenia XX wieku i burzliwą, traumatyczna przeszłość swojego narodu, przez wiele lat żyjącego z piętnem przynależności do niepodległościowego podziemia. Niezwykle ciekawa jest jego ocena zmian (politycznych, gospodarczych, światopoglądowych i społecznych) których był świadkiem na przestrzeni mijających dekad, zarówno w Wojsku Polskim jak i całym PRL-u. Dotyczy to zwłaszcza tych, przełomowych i pobudzających określone pragnienia i nadzieje dziejowych momentów: lata 1945-48, śmierć Stalina w 1953, tzw. „odwilż” i zmiany w partii i aparacie władzy 1956, Marzec 1968, grudzień 70, era Gierka itd…
Mimo iż mamy do czynienia z typową literaturą wspomnieniową, prezentującą nam szeroki wachlarz emocji, odczuć i poglądów piszącego, to tematyka zawarta w lekturze jest rzeczowo udokumentowana, zwłaszcza w odniesieniu do ważnego okresu wojennego i powojennego, gdzie wsparciem dla zawartych tam treści są mapy sytuacyjne, opisy struktur organizacyjnych szczególnych oddziałów AK i UPA, ich liczebność, zakres działań poszczególnych grup partyzanckich i zdjęcia traktujące o różnych etapach życiorysu autora.
Książka Władysława Filara „Wołyń-Lublin-Warszawa 1939-1989” to niezwykle ciekawa, mądrze napisana i łatwa w odbiorze lektura dla wszystkich którzy interesują się najnowszą historią naszego kraju, rzucająca wiele nowego światła na wydawałoby się znane wszystkim fakty, wydarzenia i ludzi w nich uczestniczących.