To już chy piąta odsłona jednego z najbardziej cenionego przeze mnie historycznego cyklu zatytułowanego „Żołnierze Wyklęci”, który ukazuje się na naszym czytelniczym rynku staraniem Wydawnictwa RYTM. Dotyczy on i opisuje XX wieczną historię naszego kraju, w sposób szczególny odnosząc się do lat okupacyjnych i pookupacyjnych. Ukazuje sylwetki naszych niezłomnych, tragicznych i niekiedy zapomnianych narodowych bohaterów walki o niepodległą i niezawisłą Ojczyzną, która w wyniku dziejowych procesów na długie lata wepchniętą została w objęcia czerwonego totalitaryzmu. Tym razem jest to biografia jednego z legendarnych partyzanckich dowódców Armii Krajowej na północno _wschodnim terenach dawnej Rzeczypospolitej Jana Borysewicza ps. „Krysia”, „ Mściciel”. Autor daje nam unikalna możliwość dotknięcia prawdziwej historii, zmierzenia się z dramaturgią tamtego okresu i poznanie losów ludzi, którzy w imię złożonej przysięgi i umiłowania rodzinnej ziemi gdzieś na dalekich Kresach stali się symbolem i ostoją polskości i patriotyzmu. Poznajemy z kart tej lektury burzliwe losy tego wybitnego i nietuzinkowego człowieka od lat najmłodszych, poprzez młodość, tragiczną dla nas kampanię wrześniową (był dowódcą plutonu w 41 pp, straszliwie skrwawionego przez przetwarzając siły niemieckiej armii w starciach pod Odrzywołem i Rudą Malaniecką), poprzedzony ciężkim śledztwem pobyt w więzieniu NKWD w Baranowiczach, ucieczkę z transportu i wejście niejako „z marszu” w konspiracyjne struktury ZWZ-AK Okręgu Nowogródzkiego. To lata niepodległościowej działalności i partyzanckich walk już jako dowódcy dwóch batalionów 77 pp AK, najpierw z hitlerowskim okupantem ( dziesiątki akcji bojowych, zdobycie Radunia, odbicie aresztantów z wiezienia w Lidzie) a później z kolejną okupacja radziecką. To właśnie temu ostatniemu etapowi życia Jana Borysewicza poświęcona jest większa cześć tej publikacji. Kazimierz Krajewski opisuje skomplikowaną i niezwykle trudną sytuację polskich oddziałów i poszczególnych żołnierzy tego regionu, którzy w zaistniałych militarno – politycznej warunkach stanęli przed dramatycznym wyborem. Pozbawieni zewnętrznego zaplecza, zagrożeni aresztowaniem, przymusowym wcieleniem do wojska, podstępnie rozbrajani i mordowani w sowieckich katowniach i leśnych ostępach, postanowili pozostać w konspiracji i dalej kontynuować podziemną działalność. Owa decyzja (z całą pewnością nie łatwa ) również dla naszego bohatera, od sierpnia 1944 roku stojącego na czele Obwodu Lida Nowogródzkiego Okręgu AK i Zgrupowania „Północ” była niestety brzemienna w skutki i miała, zarówno jemu jak i wielu jego podkomendnym, przynieść śmierć. Zginął 21 stycznia 1945 roku w zasadzce specjalnego oddziału NKWD w okolicach wsi Kowalki. Jego zbezczeszczone zwłoki, ku przestrodze ludności cywilnej, przez kilka dni obwożone było po okolicznych wsiach i miasteczkach po czym pogrzebane w nieustalonym do dziś miejscu.
Tak skończył swój żywot wielki polski patriota i żołnierz (pośmiertnie odznaczony Orderem Virtuti Militari), którego legenda, mimo wysiłków czynionych przez komunistyczny aparat władzy, przetrwała po dzień dzisiejszy, zarówno wśród jego żołnierzy jak i ludności tych ziem. Pora, i jest to jak sądzę jeden z celów przeświecających tej książce, by dowiedzieli się o niej inni…
23 stycznia 2014 roku w miejscu jego śmierci w Kowalkach został odsłonięty jego pomnik. Chwała bohaterom!!!
