Długo czekałem na tą książkę, zarówno ze względu na niewątpliwy kunszt i talent pisarski Elżbiety Cherezińskiej ( której twórczości jestem wielkim miłośnikiem) ale przede wszystkim przez to iż sięgnęła po tak trudny i budzący kontrowersje rozdział naszej historii najnowszej jakim była działalność Narodowych Sił Zbrojnych i jej największej taktycznej jednostki Brygady Świętokrzyskiej. Nie ma chyba drugiej takiej formacji okresu II wojny światowej tak bardzo znienawidzonej, opluwanej i zohydzanej przy każdej możliwej okazji przez twórców i piewców komunistycznego systemu. Skala zakłamania, fałszu, wrogiej propagandy i czarnego pijaru była w tym wypadku bezprecedensowa nawet jak na stalinowskie standardy. I trzeba przyznać iż niemal udało im się doprowadzić do tego iż bezprzykładne bohaterstwo tych oddziałów wyparte zostało z pamięci i świadomości narodu. Nawet dziś, w czasach kiedy możliwe stało się dotarcie do archiwum, relacji i zeznań światków tematyka ta rzadko gości w publikacjach historycznych, popularnonaukowych czy literackich, o szerokich mediach już nie wspominając. Skutkowało to tym i skutkuje w jakimś sensie nadal iż NSZ nadal osnute są mgłą tajemnicy i niewiedzy.
Całe szczęście iż mimo przeciwności losu i dziejowych zawirowań ich legenda przetrwała, stając się po raz kolejny symbolem odwagi, poświęcenia, niezłomności i patriotyzmu.
„Walcząc z Sowietami i Niemcami, dawali dowody, że państwo polskie wciąż trwa: likwiduje zdrajców, chroni ludność i przygotowuje kadry dla niepodległego kraju. Byli solą tej ziemi, wyrośli w polskich lasach – liczyli tylko na siebie. Nie mieli broni z Londynu, ani z Moskwy. Ich jedynym orężem była odwaga. Kiedy wielu upadło na duchu i rozpoczęło pertraktacje z Sowietami oni postanowili nie poddać się nikomu i przedrzeć się do armii polskiej na zachodzie”.
Powieść Elżbiety Cherezińskiej zatytułowana „Legion”naprawdę porusza, szarpie emocjami, wgryza się w duszę, powodując iż wydarzenia tego okresu nie milkną w naszej głowie.
To historia tworzenia się okupacyjnej narodowej konspiracji, trudnego procesu jednoczenia rożnych grup i środowisk, próby scalenia z Armia Krajową, wreszcie tworzenie własnych oddziałów partyzanckich zajmujących się ochroną ludności cywilnej oraz działalnością zbrojną wymierzoną w niemieckiego i sowieckiego okupanta ( wspieranego przez przybudówki GL, Al, radziecką partyzantkę i zwykłe bandyckie grupy). To tworzenie największej jednostki zwanej Brygadą Świętokrzyską, jej okupionej heroizmem bojowy szlak, aż po słynny marsz przez Śląsk i Protektorat Czech i Moraw ku Polskim Siłą Zbrojnym na Zachodzie, który zaowocował min. wyzwoleniem niemieckiego obozu koncentracyjnego dla kobiet w Holiszowie i uratowanie od niechybnej śmierci setek więźniarek różniej narodowości.
Wyłania nam się obraz polskich narodowców jakiego nie znamy, co powoduje iż wydają nam się jacyś bliżsi, bardziej namacalni, prawie realni i z większym zrozumieniem traktujemy motywy przyświecające ich działaniom. Losy naszych bohaterów ściśle splecione są z tragedią narodu , oglądamy więc dramatyczne wydarzenia tamtych dni z ich perspektywy, udzielają nam się ich emocje, uczucia i sposób postrzeganie świata ( dowódcy, zwykli żołnierze i ich rodziny). Atrakcyjna, z punktu widzenia czytelnika jest wieloosobowa narracja pozwalająca nam widzieć toczącą się akcję z perspektywy różnych osób, często o odmiennych poglądach, statusie społecznym i politycznej orientacji.
To również niezwykle istotny i charakterystyczny historyczny rys tamtych czasów: polityczny, militarny, ekonomiczny, społeczny i narodowościowy ( w szeregach Narodowych Sił Zbrojnych służyli oprócz Polaków również Rosjanie i Żydzi). Autorka obala narosłe przez dekady mity, przekłamania czy świadome nieprawdy dotyczące antysemityzmu, kolaboracji z wrogiem, zwalczania lewicowej partyzantki i mordowania partyjnych działaczy.
To jedna z tych lektur która na bardzo długo zagości w naszej literackiej świadomości, przy której czas na chwile zwalnia a po odłożeniu na półkę długo jeszcze utrzymuje się zaduma i refleksja, połączona z chęcią dowiedzenia się więcej o tych bohaterskich żołnierzach, niemal zapomnianych przez historię. Gorąco polecam.
„Legion” Elżbieta Cherezińska
Autor: Jarek Nelkowski -
20 sierpnia, 2013
Książka Cherezińskiej ” Legion” nie należy do łatwych, ze względu na ilość opisanych w niej wydarzeń oraz złożoność sytuacji , w jakiej przyszło działać żołnierzom NSZ, jedynej polskiej konspiracyjnej formacji, która na równi traktowała hitlerowskich i sowieckich okupantów. Autorka poradziła sobie z odbrązowieniem i ukazaniem prawdy , o NKWD-owskich pachołkach, jakim była GL , a później AL. Dziękuję autorowi za niezwykle cenną recenzję i cieszę się , że czasami czytam te same książki.