Jarek i Agnieszka Nelkowscy – nałogowcy literaccy

Jacek Komuda „Samozwaniec tom IV”

Dymitriada- jedna z najbardziej zadziwiających, szalonych, śmiałych i awanturniczych przedsięwzięć XVII Rzeczypospolitej. Od początku oparta na kłamstwie, mistyfikacji, niechęci polskiego dworu i jawnej wrogości hetmanów, osiągnęła spektakularny sukces który swym rozmachem przerósł w którymś momencie nawet jej twórców. W czwartej części powieści Jacka Komudy „Samozwaniec”docieramy właśnie do finału tej zbrojnej eskapady ( 31 lipca 1605 roku Dymitr Samozwaniec a właściwie Grzegorz Otriepiew  koronowany zostaje na cara)  z wszystkimi konsekwencjami jaki za sobą niosła dla samego Dymitra jak i posiłkujących go polskich wojsk.. Oczywiście w tego rodzaju wyprawie nie mogło zabraknąć jedna z barwniejszych  i autentycznej postaci tego okresu, stolikowca sanockiego Jacka Dydyńskiego „Jacka nad Jackami” (znanego nam już z wcześniejszych powieści autora) głównego  bohaterem  cyklu choć jego udział podyktowany jest bardziej osobistymi i rodzimymi pobudkami. Były żołnierz, lisowczyk, zaściankowy szlachcic żyjący z biegłego władania szablą, gotowy za odpowiednią zapłatą wraz ze swymi braćmi i liczną kompanią zajechać  dobra innych panów braci, grabiąc,  paląc je i niszcząc. W XVII wiecznych dokumentach sądowych wielokrotnie przewija się to nazwisko w odniesieniu do pojedynków, zajazdów, karczemnych awantur, procesów i zwad. Jest żywym i niezwykle malowniczym przykładem czasów w których przyszło mu żyć, a jego losy aż do śmierci ściśle splatają z losami Rzeczpospolitej i Ukrainy. Słynący z szaleńczej odwagi, pogardy dla śmierci, szlacheckiej fantazji, uczciwości lecz nade wszystko z honoru i patriotyzmu i taki też jego obraz  kreuje autor powieści. Tym razem w zdobytej przez Polaków Moskwie (po początkowej euforii,  kipiącej od knowań, intryg, zdrad i powoli kiełkującego buntu) i daleko w  pokrytych śniegiem stepach, zmagając się z okrutnym losem  i wciąż wszelkimi środkami próbującego odnaleźć ślad zaginionego przed laty krewnego. To opowieść o człowieku który w czasach okrutnej wojny, w świecie w którym rządzi przemoc, walka o władze, wpływy, bogactwo i prywatę próbuje zachować resztki dumy, uczciwości, honoru i człowieczeństwa.

Autor jak nikt inny potrafi połączyć wspaniały literacki świat   z ciągiem prawdziwych historycznych wydarzeń i postaci tego okresu. W sposób niesłychanie barwny, ciekawy, wciągający  i podparty ogromną i niepodważalną merytoryczną wiedzą wiedzie nas przez meandry politycznych, religijnych , obyczajowych , kulturowych i etycznych uwarunkowań i cech tego okresu. Owe narodowe (polski –rosyjskie) zestawienie jest tym elementem które buduje genialny klimat i koloryt opowieści, bezpośrednio budujący fabule i wpływające na losy znanych nam postaci. Wszystko dzieje się tu zresztą w zawrotnym tępię. Szable nie mają szans pokryć się rdzą, lufy samopałów drżą i czerwienią się od gorąca, krew leje się szerokim strumieniem zaś lęki bitych, rannych i konających głucho niosą się po brukowanych moskiewskich ulicach. Wszystko to przy akompaniamencie wznoszonych toastów, pijackich wrzasków, sprośnych piosenek, rozlanego miodu, poplamionych winem obrusów i pisku dziewek służebnych. Znakomita fabuła, dynamiczna wsparta umiejętnie stopniowanym napięciem akcja oraz niezłe skreślone kreacje bohaterów czynią z tej pozycji naprawdę bardzo ciekawą ( nie tylko literacko), intrygującą i świetnie czytająca się  historyczną powieść. Polecam

Osią przewodnią i elementem spajającym  treść książki Andrzeja Zielińskiego zatytułowanej „Przekleństwo rodu Piastów” stał się bardzo  tajemniczy  i enigmatyczny (przyprawiający o ból głowy całe pokolenia historyków i badaczy) wpis naszego pierwszego kronikarza Galla Anonima o klątwie świętego Gaudentego (brata i następcy św. Wojciecha) która stać się miała przyczyną wszystkich klęsk i niepowodzeń jakie spadły na nasz kraj i pierwsza rodzimą dynastię. Tajemnicza dlatego, iż brak  o niej jakiejkolwiek wzmianki zarówno w dokumentach watykańskich, jak i bliższych nam kronikach niemieckich i staroruskich a te wobec nieprzychylności dla naszego państwa i jego władców z pewnością by to odnotowały. Jak by jednak nie było owa klątwa staje się znakomitym punktem wyjścia  w opowieści o historii Piastów ( rządzących naszym krajem  w latach 960-1320, z krótka przerwą) i jej poszczególnych przedstawicielkach, dla których królewski tron i korona często stawały się bardziej przekleństwem niż życiowym osiągnięciem i szczytem kariery. Wspaniale odkurzona i opowiedziana,  fascynująca historia o ludziach i czasach w których w walce o władzę, bogactwo, ziemie, zaszczyty, nie przebierano w środkach a bitewne pola, ukryte leśne rozstaje, przydrożne trakty, sale biesiadne i miłosne alkowy często wypełniały się krzykami  mordowanych: wykastrowany i otruty Mieszko II, skreślony z kart historii Bolesław Zapomniany,  skrytobójczo zamordowany Bezprym, zmarły w niewyjaśnionych okolicznościach Bolesław Śmiały, jago syn Mieszko otruty w czasie powroty z wygnania, oślepiony i brutalnie zgładzony Zbigniew,  zabity podczas uczty Henryk IV Probus,  zamordowany przez nałożnice Władysław Laskonogi,  zasieczony przez nasłanych najemników podczas zjazdu w Gąsawie Leszek Biały,  skrytobójczo zabity Przemysław II itd. Wielu z pośród pretendentów i ich stronników  do korony polskiej zeszło z tego padołu w sposób gwałtowny i nieoczekiwany grzebiąc swoje wybujałe ambicje i plany. Czy przyczyną tych wszystkich zdarzeń była owa klątwa św.Gaudentego ? No cóż,  trudno orzec. Patrząc na koleje losów  sąsiednich dynastii, czeskiej, węgierskiej, ruskich o francuskich  i angielskich już nie wspominając jest to raczej wątpliwe.  Takie po prosty były owe czasy  i ich specyfika a ludzkie pragnienie władzy, pchały możnych do uwłaczających człowieczeństwu czynów i niegodziwości. Warto jednak ożywić je po raz kolejny, tchnąc w nich odrobinę świeżości , zagłębić się w historie które nie zrodziły się w umyśle pisarza  lecz wydarzyło się naprawdę w pomrokach naszych burzliwych dziejów. Bo jak wiadomo nic nie pisze takich scenariuszy jak samo życie.