„ W Rosji i Niemczech- i wszędzie tam, gdzie pojawił się totalitaryzm-popychała ludzi do działania fanatyczna wiara, absolutna pewność swoich racji, która odrzucała typową dla człowieka nowożytnego postawę krytyczną. Rosyjski i niemiecki totalitaryzm przerwał groble cywilizacji, które jeszcze w dziewiętnastym wieku wydawały się ludziom trwałe”.
Wśród wielu historycznych tytułów na które możemy się natknąć ostatnimi czasy, bez trudu odnajdziemy najnowszą publikacje uznanego angielskiego historyka Richarda Overy’ego, specjalizującego się w historii XX wieku, zatytułowaną „Dyktatorzy. Hitler i Stalin”. Wbrew jednak temu, co sugeruje nam polski tytuł (w oryginale brzmi on „Hitler’s Germany, Stalin’s Russia”) nie jest to typowa biografia porównawcza tych dwóch przywódców (choć są oni oczywiście niesłychanie ważnym elementem zamieszczonych treści), lecz niezwykle wnikliwa, rozbudowana i wielostronna analiza stworzonych przez nich totalitaryzmów (nazistowskiego i komunistycznego), które doprowadziły do najstraszliwszego i najkrwawszego dziejowego konfliktu, na zawsze zmieniającego oblicze Europy i Świata.
„Dziś biografia Hitlera czy Stalina nie może być jedynie historią ich życia, musi być również historią czasów, najlepiej taką, która osadza dyktatorów w społeczeństwach wynoszących ich do władzy i analizuje dynamikę procesów tkwiących u podstaw dyktatury, zadając kłam koncepcji wszechpotężnego despoty”.
W oparciu o różnorodny, rozbudowany materiał dowodowy i liczną literaturę przedmiotu, autor na niemal 700 stronach, podzielonych na czternaście rozdziałów (z których każdy zajmuję się rozpatrywaniem oddzielnej problematyki), poprzedzonych wstępem zawarł obraz tych dwóch zbrodniczych systemów rozpatrywanych zarówno w kontekście historycznym, politycznym, ekonomicznym, ideologicznym jak i znacznie szerszym, obejmującym zagadnienia dotyczące nauki, kultury, sztuki, religii, etyki itd.
Będziemy mieli okazję przyjrzeć się rozmaitym historycznym procesom, które umożliwiły niewielkim i marginalnym początkowo partiom bezwzględne wyeliminowanie konkurentów oraz przejęcie całkowitej władzy, a ich przywódcom, Adolfowi Hitlerowi i Józefowi Stalinowi niekwestionowaną, dyktatorską pozycje.
„Przejęcie władzy w partii było ważnym etapem na drodze do dyktatury, ale bynajmniej nie gwarantowało końcowego sukcesu. Przejście do formuły rządów jednostki, jakie nastąpiło w Niemczech i Związku Radzieckim, można najlepiej wytłumaczyć skutkami dwóch intensywnych kryzysów. Wspomniane rządy miały inne źródła historyczne, ale łączył ich przełomowy charakter”.
Dowiemy się, co stało u podstaw tak oszałamiającego sukcesu, co zagradzało bolszewikom i nazistom drogę na szczyty (szczegółowo omówiona jest tu opozycja wewnątrzpartyjna, ta prawdziwa i ta domniemana), w jaki sposób i za pomocą jakich instrumentów dyktatorzy sprawowali kontrolę na aparatem państwowym i masami społeczeństw (ogromny rozrost służb bezpieczeństwa oraz ich znaczenia), jakimi mechanizmami posługiwali się by osiągnąć założone sobie cele. Spróbujemy również spojrzymy na szereg podobieństw i różnic charakterystycznych dla obu tych przerażających zjawisk.
Ogromna wiedza, rzetelność w przedstawianiu wydarzeń, zdolność analitycznego myślenia i łączenia faktów, wsparte jest w lekturze licznymi zdjęciami, opisami, tabelami i mapami (szokująca jest zwłaszcza ta obrazująca ilość obozów koncentracyjnych i gułagów) będącymi doskonałym uzupełnieniem zawartych w publikacji treści. Mimo niewątpliwego historycznego charakteru, praca napisana jest prostym i w pełni zrozumiałem, nawet dla laika, językiem, nie przytłaczającym fachową terminologią czy nazewnictwem, dzięki czemu ma wszelkie podstawy dotrzeć do szerokiego grona odbiorców.
Warto również nadmienić iż „Dyktatorzy. Hitler i Stalin” podobnie jak inne publikacje Wydawnictwa Dolnośląskiego, które ukazały się w cyklu „Wojny i Konflikty” jest naprawdę profesjonalnie wydana i to zarówno jeśli chodzi o porządną twardą okładkę, zszycie jak i jakości papieru i druku.
Naprawdę polecam.
