Jarek i Agnieszka Nelkowscy – nałogowcy literaccy

„Czy to prawda, że prawdziwy Polak patriota mógł znaleźć się w Rosji tylko jako więzień polityczny lub pozbawiony tronu monarcha? Prawdziwa historia naszych rodaków w tym kraju jest znacznie bardziej złożona”.

To już moje drugie spotkanie z twórczością  Pani Violetty Wiernickiej (polecam  przy okazji „Sekrety rosyjskich carów”) i jej fascynacja historią naszego wschodniego sąsiada w pełni mi się udziela, znajduje zrozumienie a tym samym wiernego czytelnika.

Nie inaczej  sprawa ma się w odniesieniu  do jej najnowszej książki, zatytułowanej  „Polacy, którzy zadziwili Rosję”, która jest bardzo  interesującym, bo polskim, spojrzeniem na dzieje tego państwa i narodu na przestrzeni kilku wieków.  

Obserwujemy burzliwe dzieje carskiego imperium przez pryzmat życia i działalności  naszych rodaków, którzy z różnych powodów i w różnych  okolicznościach (często bardzo dramatycznych, tragicznych) znaleźli się w Rosji i tam, w sposób widoczny, zaznaczyli i  zapisali swoją obecność .  Autorka, co zrozumiałe,  najwięcej uwagi poświęca okresowi rozbiorów 1775-1918 (choć zdarzają się historyczne wycieczki do czasów wcześniejszych)  gdzie odsetek Polaków, z oczywistych powodów, był najliczniejszy  a przenikanie się kultur miało największy zasięg.  

Tytuł książki jest dość przewrotny (i zapewne taki też miał być), gdyż podświadomie wskazuje nam na rzeszę wspaniałych polskich uczonych, polityków, działaczy społecznych, pisarzy, kompozytorów, budowniczych czy podróżników, którzy dzięki swoim  talentom i pracy zdołali odnieść na Wschodzie  spektakularny sukces, zyskując rozgłos, pozycję oraz  szacunek i uznanie dla swoich zasług. I faktycznie wielu z nich znajdziemy na kartach tej lektury:  książę Adam Czartoryski, Adam Mickiewicz, Stanisław Moniuszko, Michał Ogiński, Seweryn Potocki,  Stanisław Kierbedź i wielu, wielu innych.

Będą jednak i tacy, i to jest też wspólna historia naszych dwóch narodów, których ówczesna Rosja raczej nie wspominała z rozrzewnieniem czy dumą jak caryca Maryna Mniszech, żona Dymitra Samozwańca, ostatni polski król Stanisław August Poniatowski, Ignacy Hryniewiecki,  członek organizacji Narodowa Wola i zabójca cara Aleksandra II czy Romuald Traugutt, stracony na stokach Cytadeli Warszawskiej ostatni przywódca Powstania Styczniowego.

Wszystko to obrazuje nam i uzmysławia (szczególnie iż znakomicie oddany  jest przez pisarkę historyczny rys i duch epoki) jak bardzo burzliwe,  kręte i skomplikowane były losu Polaków  oraz ich stosunek do   imperium i samej osoby cara,  nie zapominając przy tym naturalnie o tysiącach  naszych rodaków, którzy  po kolejnych przegranych, narodowych, powstaniach na długie lata trafili  w najodleglejsze i najbardziej surowe obszary rosyjskiego terytorium,  często zostając tam już na zawsze.

To również  jest część naszego wspólnego, narodowego dziedzictwa historycznego o którym  należy pamiętać. Gorąco polecam lekturę.

Frank McDonough „Czas Hitlera. Triumf 1933-1939”.

Wydawać by się mogło iż o historii nazizmu i stworzonej  przez Adolfa Hitlera, zbrodniczej,  narodowosocjalistycznej dyktaturze powiedziano i napisano już wszystko. Okazuje się iż nic bardziej mylnego… 

Wciąż pojawiającę się dokumenty, odtajnione, stopniowo,  archiwa oraz ukazujące się, często  pośmiertnie, pamiętniki, wspomnienia, listy czy relacje świadków, wstrząsających wydarzeń XX wieku rzucają nowe światło na wydawałoby się doskonale nam znane dzieje najnowsze.

Doskonale ilustruje taki  stan rzeczy  prezentowana tu książka Franka McDonougha zatytułowana  „Czas Hitlera. Triumf 1933-1939″ będąca niesłychanie rzeczowym, analitycznych  i wielopłaszczyznowym spojrzeniem na powstanie, rozwój i w końcu  (niestety) niekwestionowane zwycięstwo ruch hitlerowskiego w Niemczech lat trzydziestych i straszliwych konsekwencjach jakie owe zwycięstwo za sobą niosło dla Europy i Świata.

Autor kreśli nam złożony obraz  Niemiec po I wojnie światowej i traktacie wersalskim, poprzez polityczno-ekonomiczno-społeczne mechanizmy i procesy, które pozwoliły zaistnieć na ówczesnej politycznej scenie niewielkiej, początkowo, partii  NSDAP  oraz  przejęcie władzy ( jeszcze dość ograniczonej) przez jej niekwestionowanego przywódcę Adolfa Hitlera. Po stopniowe niszczenie demokratycznych i obywatelskich swobód w kraju, eliminację opozycji parlamentarnej i pozaparlamentarnej, rozpętanie antyżydowskiej wystąpień ( „Noc kryształowa”),  bezpardonową rozgrywkę we własnym obozie (słynna „Noc długich noży” i fizyczna eliminacja przywódców SA z Ernstem Röhmem na czele) aż po przez przejęcie przez Fuhrera całkowitej władzy w państwie. Podeptanie międzynarodowych  umów, anschluss sąsiedniej  Austrii, zajęcie Nadrenii, potwierdzony przez zachodnie mocarstwa, układem monachijskim, rozbiór Czechosłowacji aż po wysunięcie  żądań terytorialnych w stosunku do Rzeczypospolitej, co bezpośrednio skutkowało  rozpętaniem II wojny światowej. 

Całość interesująco wpisana jest w historyczny kontekst i  zmieniające się polityczne i społeczne  tło ówczesnej Europy. 

Frank McDonough w sposób niezwykle wnikliwy  i bardzo dobrze udokumentowany kreśli rosnącą w sposób zadziwiający, nawet jak na ówczesne standardy, polityczną pozycję NSDAP i narodowosocjalistycznej ideologii, pozycje hitlerowskiej elity władzy i  zakres ich wciąż powiększających się kompetencji i wpływów (bardzo interesujące wątki dotyczące samego Adolfa Hitlera oraz  stosunków i relacji panujących wśród najwyższych  niemieckich dygnitarzy) oraz metody funkcjonowania hitlerowskiego państwa na wielu jego, różnych, płaszczyznach (politycznym, militarny, ekonomicznym, ideologicznym, etnicznym  jak i znacznie szerszym, obejmującym zagadnienia dotyczące nauki, kultury, sztuki, religii itd.) bez naświetlenia których trudno byłoby nam  zrozumieć realia tamtego czasu. 

Dotyka zarówno zagadnień natury międzynarodowej (bardzo krytycznie odnosi się do nieudolnej polityki Zachodu) jak i tych będących  odbiciem  niemieckiej polityki wewnętrznej i zewnętrznej, pełnej cynizmu, zakłamania  i obłudnej goebbelsowskiej propagandy oraz dramatu i okrucieństwa wymierzonego w samych mieszkańców Niemiec. 
Reasumując. Mamy przed sobą publikację charakteryzującą się  ogromna wiedza autora, obiektywizmem, rzetelnością w przedstawianiu wydarzeń, zdolnością analitycznego myślenia i łączenia faktów. Mimo niewątpliwego historycznego charakteru, praca napisana jest  w pełni zrozumiałym, nawet dla laika, językiem, nie przytłaczającym fachową terminologią czy nazewnictwem, dzięki czemu ma wszelkie podstawy dotrzeć do szerokiego grona odbiorców.
Jest  też naprawdę znakomicie i profesjonalnie wydana i to zarówno jeśli chodzi o porządną twardą okładkę jak i  jakość zdjęć i druku.  Gorąco polecam. 

To już piąta i niestety ostatnia, finałowa część, chyba najlepszego  (przynajmniej moim zdaniem) historycznego cyklu, pióra Pani Elżbiety Cherezińskiej (polecam przy okazji cykl  „Harda” oraz niezrównany „Legion”),  która zabiera nas we wspaniały i wielobarwny (w każdym, niemal, wymiarze) czternastowieczny świat naszych przodków. To również  bezpośrednia kontynuacja losów poznanych wcześniej bohaterów oraz podsumowanie  i zamkniecie  powieściowych wątków, które przez tyle tomów rozpalały naszą, czytelniczą, wyobraźnię.

Po raz kolejny udało się autorce tchnąć oddech świeżości w uświęcone wielowiekową tradycją, suche a   bywa że i  skostniałe czy bardzo szablonowe traktowanie naszych, średniowiecznych dziejów, pozwalając przez pryzmat swoich bohaterów (zarówno głównych jak i pobocznych- zwłaszcza ich, gdyż nie są obciążeni typowo historyczną spuścizną) odkryć na nowo  dawne, niekiedy zapomniane już wydarzenia, sekrety dynastii, tajemnice czasów i wziąć udział w okrutnej, krwawej i bezpardonowej walce o utrzymanie krakowskiego tronu. A jest to, pamiętajmy,  czas krwawych konfliktów zewnętrznych i wewnętrznych, prawie nieustającej wojny na naszych granicach, wielkich bitew, oblężeń, najazdów, zasadzek, potyczek i zwykłych  mordów, czas niewysłowionego cierpienia i ludzkich dramatów. To również lata krętych dyplomatycznych ścieżek, kojarzonych politycznie małżeństw, intryg, kłamstw, łamanych paktów i obietnic, trucicielstwa i skrytobójczych zabójstw, niekończącej się waśni o wpływy stronnictw politycznych i wielkich rodów.

 Świat wielkich namiętności, miłości, przyjaźni, poświęcenia, ponadczasowych idei lecz również wybujałych i niepohamowanych ambicji, chciwości, dbania jedynie o własne, partykularne, interesy, dążenie do zaszczytów i władzy za wszelką cenę. Gdzie przeszłość  i teraźniejszością ściśle się splata,  wpływając na bieg przedstawionych wydarzeń, a dwie jakże przeciwstawne sobie religie i światopoglądy (chrześcijaństwo i wciąż tkwiące w narodzie pogaństwo) mimo upływu lat, nadal ścierają się ze sobą i jest to, bez wątpienia,  jeden z najciekawszych wątków, zarówno tej lektury jak i  całego cyklu.

 Najważniejsi w powieści  pozostają nadal jednak jej bohaterowie,  będący elementem łączącym literacka fikcję z  prawdziwymi, historycznymi wydarzeniami.

Przyglądamy się ich poczynaniom i sposobom w jaki realizują swoje zamierzenia, poznajemy ich poglądy,  sposób życia i funkcjonowania w  określonych realiach tego czasu, obserwujemy jak kształtują się ich osobowości i charaktery.

Wyłania nam się z tego obraz Piastów ( i nie tylko Piastów, bo zaglądamy również na ziemie czeskie, węgierskie, ruskie, litewskie czy należące do Zakonu Krzyżackiego) ) jakich nie znamy, co powoduje iż wydają nam się jacyś bliżsi, bardziej namacalni, prawie realni i z większym zrozumieniem traktujemy motywy przyświecające ich działaniom. Losy naszych bohaterów ściśle splecione są z losami  Królestwa Polskiego i jego mieszkańców, oglądamy więc dramatyczne wydarzenia tamtych dni z ich perspektywy, udzielają nam się ich emocje, uczucia i sposób postrzeganie świata. Atrakcyjna, z punktu widzenia czytelnika jest wieloosobowa narracja pozwalająca nam widzieć toczącą się  akcję  z perspektywy różnych osób, często o odmiennych poglądach, religii, statusie społecznym, materialnym czy politycznej orientacji.

Dużym atutem są występujące i przeplatające się,  niemal przez cała lekturę, wątki fantastyczne (walczące herbowe zwierzęta i bestię) i mistyczne, które budują swoisty klimat  i koloryt , znacznie wzbogacając  samą opowieść, a tym samym wpływając na  czytelnicze odczucia.

Na każdym kroku widać doskonałe merytoryczne przygotowanie autorki, która z całą pewnością wiele czasu i ciężkiej pracy poświęciła na studiowaniu i odkrywaniu XIV wiecznych polskich realiów (w jej różnych aspektach) i znajduje to odzwierciedlenie w powieści.

 Książkę Elżbiety Cherezińskiej „Odrodzone królestwo” polecam wszystkim miłośnikom naszej historii, zwłaszcza doby średniowiecza, którzy chcą spojrzeć na ten niezwykle ważny okres naszych dziejów nie tylko przez pryzmat znanych nam z historii wielkich bitew i orężnych zmagań.

„To ja, Szpilka. Talent do wplątywania się w kłopoty mam po ojcu. Po matce – umiejętność radzenia sobie z wyzwaniami”.

Marcin Ciszewsk znakomity polski autor (znany  z  bardzo dobrego cyklu  „www…” i „Kruger”) tym razem serwuje nam brutalną, pełnokrwistą i świetnie opowiedzianą  policyjną historię, rozgrywającą  się we współczesnej nam Polsce z niesłychanie wyrazistą (i ciekawie skonstruowaną) postacią kobiecą, głównej  bohaterki, podkomisarz Marianny Kohut tytułowej  „Szpilki”.

Kołem napędowym i motywem przewodnim powieści jest, naturalnie, zbrodnia ( jakże by inaczej), ponura, okrutna i otoczona siecią tajemnic oraz związane z nią wielotorowe, skomplikowane policyjne dochodzenie w które nasza bohaterka angażuje się (również ze względów osobistych) zupełnie bez pamięci.

Mamy więc brutalne  zabójstwo znanego pisarza, serię  mordów na tle seksualnym, których ofiarami padają młode kobiety, dramatyczny wyścig z czasem, złożone, pełne animozji i kompetencyjnych sporów w resorcie śledztwo oraz  rozrzucone elementy układanki, które ze strony na strony coraz bardziej zaczynają do siebie pasować, prowadząc nas nieubłaganie ku zaskakującemu finałowi. Dobrze zarysowana intryga, świetne dialogi oraz  dynamizm sytuacyjny powoduje iż towarzyszące nam podczas czytania napięcie nie opuszcza nas do końca lektury.

Uderza nas  na wejściu również  ogromne,  odbijające się na całej fabule ( w sposób pozytywny)  wyczucie realizmu zdarzeń, podszytego grozą klimatu  połączonego z  gruntowną  znajomość policyjnych praktyk, obowiązujących procedur i metodologii  działań śledczych oraz (co szczególnie zatrważające)  przenikania się rozmaitych  kryminalnych, politycznych, biznesowych i towarzyskich układów, naszej kochanej Rzeczypospolitej.

Znakomicie prowadzona, pierwszoosobowa, narracja  pozwala nam wniknąć w sferę psychologiczną-emocjonalną  bohaterki (co ważne, zważywszy na jej traumatyczne, rodzinne,  doświadczenia z przeszłości) zrozumieć podejmowane przez nią decyzję,  mające  bezpośrednie przełożenie na rozgrywająca się na kartach lektury akcję.

Reasumując: Trzymamy w swoich rękach naprawdę mocny, inteligentny, doskonale napisany i skonstruowany thriller,  który z całą pewnością zapewni nam kilka wieczorów  naprawę godziwej i utrzymanej na wysokim poziomie rozrywki. Nacechowany, prostym, zrozumiałym i wyraźnym przekazem, który właściwie komponuje się z dramaturgia przedstawionych zdarzeń. Naprawdę polecam.